104468

II

watro¹ nBm¹n

Biba ironicznej struktury dramatu Nit było takiego komentatora

Znaczące jest jol jego W Wywedsł sią cno z greckiego „pómphi-laf" — ukochany przez wszystkich¹. Nadał więc Słowacki ..na pośmiewisko spmczne i naturą nazwisko² 'diabłowi. I gra ono aluzjami Uterac-kM Pod to ¹—******" Paliło, wprowadził Boccaccio do Orka¹ men i da ftametzy autorskiego sobowtóra Czy można by wobec lago zalożyt z¹ Słowacki traktował owo im¹ tako aluzją literacką, ze cbtiał poprzez ni¹ zasugerować, iż nałożywszy maską diabła, sam wszedł miądiT postaci swego dramatu? Alą Jedli miała to być aluzja była ooa zaszyfrowana. W stuleciach bowiem miądzy XVI-wiecznym-, nowelistami a Altan Krzy rawskim mało kto czytał w Polsce Boccaccia ¹.

Ba wzglądu jednak aa to. esy takie imią miało w mteocjach Słowackiego grać aluzjami do Boccaccia esy taż nia funkcja Pamfiusa w dramacie jot ta sama ca Ja¹ autorskiego w poemacie typu Ariosta: jest od s jednej strony trierem widowiska • s drugiej zajmuje wobec niego irecaezzsy dystans i nie pozwala nam z^ommać, ze materia dramatu to tyko fikcja literacka Podobnie jak jego bliski kuzyn, jett to .der Grut der stets rernmr¹ Główna jego funkcja polega aa rozpraszaniu iluzji. Dnąki niemu też wpłynął do dramatu szeroką strugą tak charakterystyczny dla poematu dygresyjnego żywioł aluzji literackich. Jest on postacią fikcyjna wyposażoną w autorski przywilej dystansu wobec postaci fikcyjnych.

Jako ironiczny konferansjer widowuka PamfUus przemawia przede wtsymkim prosa Alt jest on też przedstawicielem sił nieczystych, diablim. i w tym charakterze konfrontuje go autor w pierwszej z dwóch zachowanych scen aktu Dl z Pielgrzymem — Ksiądzem Makiem. Koz-pomawny w nac diabła. Ksiądz Marek siłą swego wzroku zmusza go do znikając¹. 1 oto rzecz ciekawa dopóki Pamfiłus jest na scenie, dialog toczy ją wierszem. 11-zgłoskowcem. Po jego nukniąciu rozmowa Beniowskiego z Ksiądzem Markiem o mającej sią zawiązać konfederacji przechodzi w lekko mthoimwaaą prozą. Przeciwstawienie mowy wiązanej i niewiązasej jot tu utrzymana, lecz sens tego przeciwstawienia jest już tay nłt w scenach aktu L Tak wiąc w dramacie ta co oact-rbow— poetycko, proca laiuo¹ jat » MU strony takowi takiego nacechowania, proce, s drugiej zaś — tema. co jest n¹ serio. Wymowa 4iuetyckoód" w dramacie staja sią w ten sposób mocno dwuznaczna Jak pnysnbi na dramat katany.

Ostre oposjeje stylowa a nada wszystko ironiczny komentator, przej-mojąey npeawakaia auzoratoego Ja", nadają szczególnej wyrazistości

I m

•

ironicznemu charakterowi dramatu Tak wyrazistych wyznaczników ironicznej postawy Balladynie brak. Fakt, B w dramacie napisanym po Balladynie Słowacki nie zadowolił sią wypracowaną juz raz technika ale szukał systemu innych, wyrazistszych, Wdziej poetycko nożnych sygnałów, zdaje sią świadczyć, li mał wątpliwości, czy ******** Balladyny wystarczy, aby narzucić czytelnikowi odczytanie dramatu jdto ironicznego. Recepcja Balladyny, w która) tyle nieporozumień, świadczyłaby. za wątpliwości ta nie były bezpodstawna. . _m . 3

Mimo wszystkich jednak możliwych zastrzeżeń trzeba uznać w Bofla-dynir oryginalny i zuchwały eksperyment dratycoy. Nie miał a precedensu w dramacie polskim. Aby w palni docoić jego nimwykkat i zuchwalstwa należy pamiętać, że jest to dramat, w którym przetak tera ironii jest teatr Szekspira. Ironiczne dramaty mwnbrHa. takie pk Tiecka Koc w butach lub Grabbego Zan, saryro, ironia i głąteze znaczenie. siągały po wątki popularnych baku czy popularne wyobrażenia fantastyczne. Słowacki porwał sią na ironiczny dramat o sztuce dramatycznej Szekspira.

Na ogół me doceniamy tego, jak potążuy ładunek formalnego nowa. torztwa przynosi polski drmnat remantyemy, Be rewofccyjsych propa. zycji zawierają tu Bzwdy, jak bardzo swoista i niepowtarzalna jest tama dramatyczna Nie-Soskie; (na dobrą sprawą aM jej dotychma nie zanalizował). Balladyna ma sporo wspóbiego z tymi arcyrtiwtaż w wytyczaniu nowych form dramatu. Jest jeszcze jefeym przykładna nupa-małej zywotnoód formalnej i odfaywtaaśd potakgo dramatu roma-ty cznego. 1 jest też na swój sposób prekunorbą dujmego tatro groteski i absurdu".

s

JAŁUOTU'. CZTU ZABAWA W tZSUTOU

1

Amor potowa ne żo nżąi ebeeinta podackowuao ta Sta Stefo,

2

aewskie) u m wnikliwe awnfi krytjona. kllqa praca ta tao u¹ta¹