P3190460

60

tycznym odróżniającym Je od Innych miast Okazuje się Jednak, że tak-«e średniowieczne miasta lokacyjne o rzutach regularnych i dość schematycznych różnią sio od siebie bardzo znacznie. Nikt nie pomyli przecież sylwet starego Wrocławia, Krakowa, Torunia i Gdańska /ryc. 41/. DzJeje sJę tak mimo wspólnej dla wszystkich miast średniowiecznych cechy. Jaką Jest ostry kontrast między skalą dominujących nad miastami zamkami, kościołami i ratuszami a relatywnie drobną skalą domów mieszczańskich, chociaż zdarza się, że domy patTyciuszowskle moją nawet 6 kondygnacji.

Ryc, 41. Gdańsk, rekonstrukcja rysunkowa widoku Głównego Miasta z końca XV w. Dobrze widoczne dwie skale miasta średniowiecznego! drobna skala domów mieszczańskich 1 dominujące w sylwecie miasta gmachy kościoła I ratusza

średniowieczna architektura 1 urbanistyka nie cieszyły się do niedawna - podobnie, jak średniowiecze w ogóle - dobrą opinią. Określenie "gotycki" oznacza według Słownika Okafordzkiogo tyle, co "prymitywny, niecywilizowany, niewykształcony*. Ciągle mówi się o "ciemnym średniowieczu", zaś rzeczowniki "foudalizm" i "scholastyka" mają wyraźne zabarwienie pejoratywne. Jeszcze Tadeusz Tołwiński

uwftioł za konieczno odejście w historycznym przeglądzie dziejów budowy miast od porządku chronologicznego 1 rozpocząć swe dzieło od przedstawienia miasta średniowiecznego Jako "prymitywnego zarodka", oby następnie przejść do miasta antyczne go, "rozwiniętego na wyższych szczeblach organizmu".

Rehabilitację średniowiecza rozpocz^ romantyzm* Miłość do ruin przeniosła się ze ówiątyil starożytnych na zburzono zamki 1 niedokończone katedry* co zaowocowało pragnieniem Ich odnowienia* upiększenia* a nawet zbudowania na nowo. be Gofl pisze* io "zdumiony Ron usiłował ukryć w swych wodach odbicia cudownych sylwetek Burgorsatzów 1 podrabiane wieżo katedry w Kolonii".

Hlstoryzm drugiej połowy XIX w. znalazł swe odbicie także w urbanistyce. Stosowano wówczas w nowej zabudowie repliki średniowiecznych nieregularnych placyków l ulic.

Ostatnio w dążeniu do uzyskania możliwie obiektywno go obrazu poszczególnych epok historycznych zwrócono uwagę na Irrocjonoi-ność jednolitego 1 zdawkowego oceniania całego średniowiecza* które przecież trwało tysiąc lat* T*o rzekomo "prymitywne" średniowiecze zaowocowało przecloż we Francji osiemdziesięcioma wspaniałymi katedrami* pięcioma setkami kościołów wielkich I kilkudziesięcioma tysiącami kościołów mniejszych i kaplic* Budowlo te poza walorami estetycznymi odznaczały się niejednokrotnie wyrafinowanymi 1 nowatorskimi rozwiązaniami konstrukcyjnymi. Wielu historyków dochodzi do wniosku* żo starożytność i renesans nie były okresami tak światłymi* zaś średniowiecze epoką tak ciemną* jak się powszechnie uważało.

Niedawno odkryto znowu urok wąskich 1 krętych uliczek "o ludzkiej skali"* co należy zapewne przypisać reakcji na nazbyt stypizowane i luźno ustawiono domy montowano z prefabrykowanych wielkich płyt*