PB291657

utworzyła ona w swym Zamku La Sarraz w kantonie Vaud w Szwajcarii fundację ..La małson des artlstes", która działa do dnia dzisiejszego, mimo źe fundatorka zmarła przed wielu laty. Hótóne de Mandrot interesowała się głównie literaturą, malarstwem I rzeźbą, przyjmowała co roku w Zamku La Sarraz artystów, organizowała spotkania i wystawy. Nie była Jednak obojętna wobec tak walnych wydarzeń Jak wystawa mieszkalnictwa w Stuttgarcie czy konkurs na Pałac Narodów w Genewie. Te wydarzenia skierowały jej zainteresowania ku sprawom architektury współczesnej. Sekretarz administracyjny szwajcarskiego Werkbundu. F. T. Gubler poinformował H.dc Mandrot o dyskusjach na temat utworzenia międzynarodowego związku architektów awangardowych, które toczyły się podczas inauguracji osiedla Welssenhof, co z kolei skłoniło ją do ściągnięcia do La Sarraz grupy organizatorów. Dalsze wydarzenia 'toczyły się w Paryłu zimą 1928 r. HĆISne de Mandrot nawiązała kontakt z Le Corbusierem. wystosowano listy do prof. Karla Mosera. który zaprosił do współpracy dra S. Gicdiona i F. T. Gubłera. Guevrćkian podjął się sprawowania obowiązków sekretarza komitetu organizacyjnego.

Le Corbusier i P. Jeanneret odnieśli się bardzo przychylnie do propozycji H. de Mandrot. Rozpamiętując gorzkie doświadczenia klęsk, poniesionych w walce o reali-ację osiedla Pessac I Pałacu Narodów, musieli zapewne dojść obaj do wniosku, że szelkic improwizowane akcje, choćby nawet ogarnęły najszersze kręgi — Jak omó-iona w poprzednim rozdziale międzynarodowa kampania — będą za słabe, aby przezwyciężyć zorganizowane siły wstecznictwa. Trzeba było wobec tego przeciwstawić im Inną organizację — silną, prężną I w sprawach zasadniczych — jednomyślną.

Prowlłprycu• litu uC«*łl"*Mw i|»zdu w U Sarrn todffanrmi uW*fami Le Corbvtl«ra

iwi*vn

■hi

,L,L, ‘W.Ś rJ. w

Sporządzenie listy uczestników zebrania nie było sprawą łatwą. Je) brulion z odręcznymi notatkami Le Corbusiera opublikowany jest po raz pierwszy w pracy Rotha. Główne komplikacje spowodowane były przez stanowisko Stowarzyszenia Der Ring — Hugo Haring I Ernst May zgodzili się wziąć udział w zebraniu dopiero na osobiste zaproszenie H. de Mandrot. Mles van der Rohe I Walter Groplus usprawiedliwili swą nieobecność (w publikacji Rotha znajdują się fotokopie korespondencji). „Ze Związku Radzieckiego — pisze Roth — gdzie w owym czasie rozwój życia umysłowego i artystycznego był nadzwyczaj interesujący, zaproszono El Ussiczky'ego i M. Ginzburga, ale trudności wizowe uniemożliwiły ich przybycie”. W wyniku usilnych nalegań Giediona skierowano zaproszenia do kilku przedstawicieli starszej generacji pionierów architektury nowoczesne): Mendrika P. Ber lagę. Tony Garniera, Adolfa Loosa, Augusta Perret l Henry van

S8

do Voldogo, z których tylko Berlage mógł wziąć udział w (potkaniu. Zatnteresowa-nie organizacyjnym zjazdom awangardy architektów było tak powszechne, nawet osławieni laureaci konkursu genewskiego Józef Vago (Budapeszt) I J. Reggenhetmer (Genewa) ubiegali się o zaproszenie, którego, oczywiicle, nie otrzymali.

Informacje o przebiegu zjazdu w La Sarraz tą niepełne. We wrześniowym zeszycie „Das Neue Frankfurt" z 1928 r. ukazała się następująca notatka:

Na uproszenie p. HOtne de Mandrot zebrało (lę w Zamka La Sarraz w kantonie Vaed w Stw^earu ok. 40 architektów i dziennikarzy, aby swobodnie przedyskutować niektóre z pelącygb prrhluifl ■ nowego budownictwa. Zaproszenia (kierowano do najwybitniejszych i bezkompromwowych raoM* ków nowoczesne! architektury, jedna tylko wypowiedz miała charakter obszerniejszego rełerasa nestor zebrania dr H. P. Berlage mówił o ..PaAstwte i jego (tosunko do architektury**.

W tomie pierwszym Oeurre complbte Le Corbusiera I P. jeannereta Le Corbusier pisze, te powierzono mu opracowanie programu dyskusji. Podkreśla, że ograniczył sfę do spraw technicznych, nie wdając się w rozwalania z dziedziny estetyki. Zaproponował następujące punkty dyskusji:

1.    Nowoczesna technika i jej konsekwencje.

2.    Standaryzacja,

3.    Ekonomia.

4.    Urbanistyka,

5.    Kształcenie młodzieży,

6.    Realizacja: państwo i architektura.

Program swój Ilustruje Le Corbusier wielobarwnym schematem organizacyjnym międzynarodowego zrzeszenia architektów, które miało powstać w wynika narady w La Sarraz.

Roth, opierając się o dossier Guevr6klana, podaje nazwiska osób. które prowadzić miały dyskusję (wg kolejno podanych punktów): 1. Le Corbusier: 2. W. Gropius (zastąpił goE. May): 3. H. Schmidt; 4. J. J. P. Oud (zastąpił go A. Luręac); 5. E. May (punkt ten w Jego Interpretacji miał ściśle ograniczony zakres — kształcenie w dziedzinie mieszkalnictwa w szkole podstawowej); 6. Referat na temat wzajemnego stosunku państwa I architektury wygłosić miał Augustę Perret (zastąpił go dr H. P. Berlage).

W rozmowie ze studentami architektury (w 1943 r.) Le Corbusier |est mniej lakoniczny*. Wspomina, te przyjechał do La Sarraz z gotowym do druku projektem rezolucji, ale spotkał się z nieoczekiwaną reakcją głównie ze strony młodych Szwajcarów i Holendrów, którzy skrupulatnie, zdanie po zdaniu, analizowali i krytykowali jego tekst. Le Corbusier ma tu zapewne na myśli przede wszystkim redaktorów ABC: Hannesa Meyera. Hansa Schmidta i Marta Stama oraz Rudolfa Steigera.

0    antagonizmach między Le Corbusierem i Sumem wspomina również Roth. Ale

1    jego książka nie daje jasnego obrazu przebiegu narady m.in. I z tej przyczyny, że w archiwum CIAM brak sprawozdania. Jednakowoż Jut to pierwsze starcie, na którego temat można snuć różne domysły, znalazło wyraz w osutecznym sformułowaniu Deklaracji z La Sarraz. Stało się ono również ważnym precedensem we wzajemnych stosunkach ł metodach pracy CIAM. Podkreśli to z naciskiem sekretarz generalny dr S. Giedion, relacjonując w sierpniu 1937 r. obrady CIAM w Paryżu: