PICT6465

a)    Tak;

b)    Nic.

Respondenci, którzy na pytanie liltrującc odpowiedzieli „Tak”, mogą udzielić odpowiedzi zgodne z założeniem pytania, tj. określić, na jakie trudności napotykali podczas studiowania. Osoby, które odpowiedziały „Nie”, powiniiy przejść do udzielenia odpowiedzi na następne pytanie.

Oprócz wymienionych pytań kwestionariuszach, niekiedy formułuje się pytania kontrolne. Służą one do oceny wiarygodności udzielanych przez respondenta odpowiedzi i są najczęściej zbieżne z treścią innych pytań, choć różne w ujęciu słownym (w sformułowaniu). Dzięki takim pytaniom można dokonać oceny prawdomówności czy wiarygodności udzielanych przez respondentów odpowiedzi. Na icłi podstawie, badacz może domniemywać, czy występuje wśród nich tendencja do potwierdzania czy zaprzeczania uprzednio udzielonym odpowiedziom czy też nie. Jeżeli np. na pytanie: „Czy często popadasz w konflikt z swoimi kolegami”?, oraz na pytanie kontrolne, np. „Czy negatywnie oceniasz swoich kolegów”?, respondent udzieli odpowiedzi sprzeczne, to można powątpiewać w wiarygodność udzielanych przez niego odpowiedzi. Sposób formułowania pytań kontrolnych może być różny i uzależniony będzie od badacza oraz problematyki, której pytanie dotyczy.

Formułując pytania w kwestionariuszu ankiety, należy zawsze mieć na uwadze, wartość udzielonych na nie odpowiedzi do badań. Ponieważ badacz nigdy nie wie, czy przekazane przez respondentów informacje są prawdziwe i wiarygodne, powinien zawsze przed ich opracowaniem, dokonać własnej ceny sensowności tych odpowiedzi. Doszukiwanie się bądź analizowanie przyczyn, dla których respondenci podają informacje niewłaściwe bądź zafałszowane jest bezprzedmiotowe, gdyż wynikać one mogą m.in. z pomyłek, braku pamięci, celowego zniekształcania faktów, niezrozumienia pytań cz> złej ich interpretacji. Mogą wynikać także z obawy przed ujawnieniem ąiękto-rych faktów czy sytuacji mających konsekwencje prawne, niekiedy powodują-e>ci wstyd przed rodziną czy znajomymi, czy gniewem innych osób oraz o mżeniem autorytetu. Takie sytuacje skłaniają zwykle badanych do uruchomię-

systemu ochrony mformnejt. Znajduje to odbicie w t_cg0 rodzaiu ~t SJLjak: ..nic rozumiem pytania" lub udzielania odpow,edz. wl ^„icudzickmia odpowiedzi w ogóle. Z tych rn.it,. względów' ^?^lw<?^ch ;_vszc formułować z myflą o eliminowaniu wszelkich sy.u_ac,n™_dn“ 'ie

Jt™^emocjc 1    ***~

4.6. Kolejność pytań kwestionariuszowych

Formułując pytania w kwestionariuszu należy określić porządek w jakim zostaną one rozmieszczone. Badacz w trosce o wysoką wartość danych nowi-nicn zadbać, aby formułowane pytania były przemyślane i merytorycznie powiązane z problemami badawczymi. Chodzi o unikanie pytań mało komunikatywnych „nietrafnych" i rozmijających się z potrzebami badawczymi. Dlatego punkiem wyjścia ich formułowania jest lista problemów, na jakie badacz zamierza udzielić odpowiedzi.

Wszystkie pytania kwestionariuszowe powinny być powiązane z problemami badawczymi w taki sposób, aby tworzyły pewną sensowną całość, gdyż są one środkiem weryfikowania hipotez. Odstępstwo od tej zasady jest usprawiedliwione tylko wówczas, gdy jakieś pytanie chcemy potraktować jako kontrolujące wcześniejsze odpowiedzi respondentów.

W pierwszej kolejności, należy stawiać pytania w miarę łatwe i niesprawia-jące respondentowi kłopotów, po to, aby dać satysfakcję badanym z udzielanych odpowiedzi i poczucie dobrego startu. Dopiero, gdy respondenci nabiorą pewności siebie, można sformułować pytania trudniejsze i wymagające pewnego intelektualnego wysiłku.

Jeżeli celem badań jest pozyskanie wielu zróżnicowanych tematycznie odpowiedzi, to należy rozpocząć od pytań ogólnych a następnie przejść do pytań coraz bardziej uszczegółowiających. Za laką kolejnością przemawiają względy natury logicznej, a także pewne racje psychologiczne. Pytanie ogólne wskazuje, jakie zagadnienia będą przedmiotem pytań bardziej szczegółowych. Respondent nic jest zaskakiwany i dostrzega, iż przechodzenie od kwestii bardziej ogólnych do bardziej szczegółowych jest uzasadnione.

W przypadku konieczności stawiania pytań zarówno o takty, jak i o opinie, należy najpierw stawiać pytania pierwsze a potem drugie. Łatwiej bowiem przy-chodzi respondentom udzielić odpowiedzi o czymś, co zostało już stwierdzone niż o wyrażenie własnej opinii o jakimś zdarzeniu czy zjawisku.    , .

Zalecić należy także, aby pytania otwarte zamieszczać w fuguj ¹ kwestionariuszy, ponieważ wymagają zazwyczaj więcej czasu i    ’

j dlatego, ich zamieszczenie na początku, może spowodować mecięc ( cnia odpowiedzi na pozostałe pytania.

245