polski ubior7

łowych cechuje różnorodność technik i ornamentyki. Miały one ogniwa odlewane lub rytowane oraz pancerzowe łańcuszki (rys. 105, fot. 37). Poza wyrobami rodzimymi spotyka się również oryginalne pasy metalowe, sprowadzane zc Wschodu (fot. 38).

Moda polska w.,picrwszcj połowie XVII w. przechodziła pewne zmiany, które najwyraźniej przekazują źródła pisane. Poza popularnymi dcliami, w latach 1585-1630 krótkimi i bez kołnierzy, pojawiła^ się w taksach woje Wodzińskich i inwentarzach nazwa kontusza dla wierzchniego ubioru noszonego na żupanic, zanotowana po raz pierwszy w krakowskim urzędowym cenniku robót krawieckich z 1648 r. Na podstawie tekstu można przypuszczać, że moda kontuszowa ukształtowała się kilka lat wcześniej. Świadczy o tym zachowany ubiór Stanisława Daniłowicza z roku około 1640, o równomiernym dookoła układzie fałdów, wykończony na linii zeszycia jedwabną lamówką. Atłasowy ubiór Daniłowicza ma typowe dla późniejszych koniuszy szerokie rękawy wszyte w szerokie wykroje pach i niski kołnierzyk zapięty na dwa guziczki pasmanteryjne (rys. 106). Jest to niewątpliwie jeden z pierwszych kontuszy polskich. Jego nazwa przyjęła się w inwentarzach i taksacli wojewodzińskich dopiero wtedy, gdy stał się on popularny, a moda kontuszowa powszechna. Podstawową cechą różniącą kontusz spośród innych ubiorów jest sposól) modelowania jego tylu, który nadaje regularny układ fałdów w tyle i na bokach, szerokość zaś pozwala na dużą swobodę ruchów. Warto jednak zaznaczyć, że takiego kroju nie spotykamy ani w ubiorach wschodnich, ani w modzie zachodniej. Ubiór polski XVII stulecia był zorientalizowany jedynie w szczegółach (broń, pasy, ozdoby), ale nic całkowicie, o czym świadczą nagromadzone w nich elementy rodzime, widoczne w kroju i wykończeniu.

W nałożonym na żupan, zapinanym na drobne guziczki ubiorze wierzchnim, zapewne kontuszu z rozciętymi, zwisającymi rękawami sportretowany został w roku 1683 w' „prawdziwym rytrakcic“ Mikołaj Hieronim Sieniawski — hetman polny koronny (rys. 107). Ubiór ten z futrzanym wydłużonym kołnierzem do złudzenia przypomina XVIII-wieczne podszywane futrem kontusze, które zastąpiły dawne delic.

106.    Kontusz Stani.iława Daniłowicza, zwraca uwag( typowy krój tyłu

107.    Nałożony na żupan ubiór wierzchni,

zapetaru kontu\z

87