SDC13291

Aktualne rn/t/lnnkowiinh' zdania

zy (m obrazy, które Piotr kolekcjonuje) (#fj) wielkich mistrzów (■ są dz.ielcm wielkich mistrzów).

W strukturach zhierarchizowanych, które ilustrują przytoczone przykłady, tematy podrzędne reprezentowane są przez -> dcskrypcjc określone zbudowane z predykatu prostego (lub prostszego od predykatu złożonego stanowiącego podstawowy temat) i wchłoniętego argumentu.

Wyrażenia zdaniowe zbudowane tak jak poprzednie. ale różniące się od nich obecnością cezury tematycznej (antykadcncji i pauzy), reprezentują inną s. t.-r. Wyrażenie tematyczne reprezentujące temat (główny) jest w nich oddzielone pauzą od wyrażenia rcmatyczncgo. Temat obejmuje zasadniczo obok argumentu także część struktury predykatowej (jeden predykat lub większą ich liczbę), np.:

(To) Piotr kolekt jonuje //(Ro) obrazy wielki* h mistrzów.

(To) Piotr kolekcjonuje obrazy//(Roi wielkich mistrzów.

imuli elementarnych i predykatami jcdnoargti mentowymi om w /daniach dcrywowanych t predykatami wiciom gumentowytni użytymi / jednym argumentem w wyniku niewypełnienia pn/ycji otwartych dla pozostałych argumentów istnieje wzajemnie jedno/nac/nu odpowiednio^ między argumentem a tematem oraz predykatem a rematem, /dania takie reprezentowane są w pla-szczy/nie formalnej przez wyrażenia zdaniowe neutralne. Za takie uważa się wyrażenia bez cezury tematycznej (antykadencji i pauzy! i akcentu kontraatywnego. charakteryzujące się neutralnym szykiem wyrazów. Zaczynają się one od nicakccn-towanego wyrażenia argumentowego i tematycznego /urazem, a kończą wyrażeniem predykatyw-nym rematycznym. które stanowi ośrodek frazy intonacyjnej. Model im właściwy to TIR (T - temat. R - remat). Realizują go np. wyrażenia: (D To (R) jest książko: (/*) Kopernik (R) był asinmtmtem:

(D Andrzej (R) czyta'. (T) Piotr (R) jest żonaty: (T) Marii iR) Jest ziarno.

Podobną budowę mają wyrażenia reprezentujące zdania z predykatem wieloargumentowym. w których pozycje dla nicpicrws/cgo argumentu wypełnione zostały wyrażeniami predykatywnymi.

Od zdań poprzedniego typu różni jc jedynie remat. rcmatem jest predykat złożony, a nie prosty jak poprzednio. Zdania takie interpretuje się jako struktury wielostopniowe z. hierarchią tematów. Tematem głównym (To) jest argument, rematem - predykat złożony (K«). tematem podrzędnym pierwszego stopnia (T|) - temat główny łącznic z pierwszym predykatem, rematem drugim - drugi predykat (R0 itd. Ostatnim rematem jest zawsze pojedynczy predykat Przykładowe modele takich zdań:

1.    TqIRq (T|/ff|)

2.    ToIRo 1 TJR_] (T₂IR₂)).

Model pierwszy realizują np. wyrażenia zdaniowe: (To) Andrzej (Rn) czyta książkę'. (To) Piotr (Rn) ożenił fif z Angielką'. (To) Jan (Rn) poszedł do lasu. Model drugi realizują np. wyrażenia: (To) Janek {Rn) strzelał z procy do przechodniów. (To) Andrzej (Rn) buduje drań z cegieł: (To) Piotr (Rn) kolekcjonuje obrazy wielkich mistrzów. Przykładowe interpretacje: (To) Piotr (Rą) ożenił się z Angielką - (T|) Piotr ożenił się (■ osoba, z którą ożenił się Piotr) (#?i) z Angielką (= jest Angielką); (To) Piotr (Rn) kołek* jonuje obrazy wielkich mistrzów — (Tt) Piotr kołek*i* mu je (- to, co Piotr kolekcjonuje) </C,i obrazy wielkich mistrzów (= to są obrazy wielkich mistrzów); (7’₂) Piotr kolekcjonuje obra

Zdania tego typu zawierają więc temat derywowa-ny i nic należą do zdań elementarnych.

W zdaniach elementarnych z predykatami wieloargumentowymi reprezentowanych przez wyrużenia zdaniowe, w których wszystkie pozycje otwarte dla argumentów zostały wypełnione przez wyrażenia argumentowe, s. t.-r. jest inna niż poprzednio. Odmienność takich zdań sprowadza się do trzech punktów: 1. na temat zdania (temat główny) może zostać wybrany - zależnie od komunikatywnej intencji mówiącego - którykolwiek spośród implikowanych przez predykat argumentów; w odpowiednich wyru/cniuch zdaniowych tcmatyzacji może więc podlegać każde wyrażenie argumentowe z osobna, niezależnie od jego postaci; 2. wyrażenie lub wyrażenia argumentowe nie wybrane na temat główny zostają wchłonięte przez predykat, tworząc złożony remat podstawowy. ale remat ten ma inną budowę niż poprzednio;

3. wszystkie argumenty łącznie mogą tworzyć, jedyny wówczas, temat zdania (temat złożony).

Neutralne wyrażenia zdaniowe o takiej strukturze składnikowej reprezentują następującą s. I.--r.: tematem głównym (To) jest pierwsze nieakccn-towanc wyrażenie argumentowe, remat składa się z wyrażenia predykatywnego i / pozostałych argu-