skanowanie0001 (10)

46

2.2. Ogólny zakres i aktualny stan interpretacji pojęcia nopieka**

Zs względu na różnorodność form i różny zakres opieki, której podmiotem i przedmiotem jest człowiek, możemy nazwać ją ogólnie opieką międzyludzką, w odróżnieniu od tych jej przejawów, gdzie jedna lub dwie strony stosunku opiekuńczego nie są ludźmi Zatem takie ogólne opieki jest niezbędne wszędzie tam, gdzie sprawowana jest ona przez człowieka nad człowiekiem, niezależnie od tego, kim są d ludzie, jaka jest ją) forma, organizacja i zakres. Pozwala to też na ustalenie jąj swoistych i ogólnych cech oraz właściwą interpretację różnych prząjnwów. W takim znaczeniu glównio będę posługiwał się pojęciem opieki w swych rozważaniach.

Opieka, jako odwieczny rodzą) ludzkiej (i nie tylko ludzkłąj) działalności, nie doczekała się dotąd w miarę rzetelnego, adekwatnego do rzeczywistości zdefiniowania. Nie znąjdigemy w naszych publikacjach w pełni prawidłową) i wyczerpującej odpowiedzi na podstawowe pytanie: Co to Jeet opieka?

Czynione w tym zakresie próby mąją już w naszej pedagogice społeczną) co nąjmniąj półwieczną historię. Śledząc je możemy dostrzec znaczny, chociaż wciąż niedostateczny jeszcze postęp, określają go bowiem różnorodne tendencje interpretacyjne, a w tym głównie niekorzystne, ograniczające. Nąjogólnią) mówiąc, niedostatki i błędy w dotychczasowym określaniu tą) dziedziny dziala-Inośd ludzkiej sprowadzić można do:

-    niedopuszczalnych ograniczeń ją) treści i zakresu, to jeet identyfikowania pewnych szczególnych odcinków i rodząjów opieki z całością tej dziedziny,

-    pomijania tego, co istotne i specyficzne w rzeczywistej działalności opiekuńczej, czyli nieuwzględniania realnych, konstytutywnych cech pojęcia opieki,

-    utożsamiania opieki z wychowaniem lub innymi dziedzinami działalności społeczną),

-    nadawania opiece zbyt szerokiego zakresu, ogamiąjącego w rzeczywistości wielorakie, funkcjonujące niezależnie od nią) formy działalności społeczną),

-    upatrywani* w opiece dwóch odrębnych składników: warunków sprzyjających rozwojowi oraz działań odpowiednio modyfikujących je,

-    określanie opieki za pomocą spełniane) przez nią funkcji - wspomaganie raswąpi, które jest jedną z kilku jej rzeczywistych funkcji,

-    identyfikowanie opieki z udzielaniem pomocy oeobom znajdującym się W trudnych sytuacjach życiowych,

-    nadużywania terminu .opieka" do określania działań i czynnośd jedynie w pewnym stopniu zbliżonych do opieki, jak na przykład usługi opiekuńcze.

Są to odstępstwa zasadnicze, hamujące urzeczywistnianie i rozwój teorii opieki oraz racjonalność i postęp w szeroko pojętej praktyce opiekuńczą). W związku z tym pozostąje nieobecność - poza nielicznymi i skromnymi watkami - podstawowych zagadnień opiekuńczych w pedagogice ogólnej. Również psychologia rozwodowa nie uwzględnia opieki (przynajmniej de iurt) jako jednego z czynników rozwoju jednostki.

Jakkolwłok ogólne określenie opieki ma podstawowe znaczenie, to jednak oczywista jest tego nicwystarczalność teoretyczna i praktyczna. Jednocześnie nasza wiedza o Uj oraz innych dziedzinach działalności ludzkiej pozwala na dokonanie bliższej jej charakterystyki, odpowiadającej bardziej wyczerpująco na pytanie, czym jest opieka. Stąd też wypada kolejno rozpatrzyć choćby w skrócie:

-    dotychczasową interpretację tego pojęcia w naszej literaturze,

-    czym rzeczywiście jeet opieka ludzka, jej ogólne pojecie.

Zasygnalizowany, niezadowalający stan rzeczy w interpretacji pojęcia opieki zapowiada znaczną trudność w wywiązywaniu się z podjętego zadania. Wiąże się ona tak z potrzebą krytycznego przeglądu dotychczasowej interpretacji opieki, jak i - z konieczności - sformułowania propozycji pozytywnych w znacznych a koniecznych, uproszczeniach i skrótach.

2.3. Krytyczny przegląd interpretacji pojęcia opieki w Polsce 2.3.1. Poglądy Heleny Radlińskiej

Przegląd ten wypada rozpocząć od H. Radlińskiej, bowiem teoretyczna problematyka opioki międzyludzkiej wiązana jest tradycyjnie przede wszystkim z pedagogiką społeczną. Tradycję tę zaś zapoczątkowała właśnie H. Radlińska - uznana powszechnie za twórczynię teł dyscypliny pedagogicznej w Polsce. I jakkolwiek rzeczywiście pedagogice społecznej należy w pewnej mierze zawdzięczać podjęcie i rozwijanie problematyki opiekuńczej, to jednak w jej ramach zaczątki teoretycznej refleksji nad opieką zostały wyraźnie zawężone, ograniczone jedynie do pewnego zakresu niekorzystnych sytuacji życiowych, w jakich znajdują ■tę niektórzy ludzie, wymagąjących szczególnej interwencji opiekuńczej ze strony społeczeństwa, państwa. W swych skutkach sytuacje te zagrażąją bowiem życiu, zdrowiu i rozwojowi jednostek I grup. a przez to samo w pewnym isłmair - pomyślności społeczną. Od szeregu lat wielu autorów wypowiadających się w różnych publikacjach na temat opieki nad dziećmi i młodzieżą nawiązuje do poglądów Radlińskiej w tym zakresie, korzysta z nich zwłaszcza w kwestii pojmowania przez nią opieki i jąj powiązań z innymi dziedzinami działalności społeczną)¹¹. Nie wydąje się wszakże, aby

1

Por. A. K¹bn. >Wią tpidm mmi łńothitm w Mm lądową. Warwami 1968. » KM4 orm i. Wołczyk. Opieka mad dneemi w wielkich mtmełock, Warszawo 1969. i VI oraz A Kain, Fncmy opieki... wyd. U, Wanaawo 1983. a 17-20. A K¹lm. Wfzfaaw problemy pedagogiki cpukuActej. Warszawo 2000, a 1S-21..