skanuj0001 (46)

Słownik pojęć

adekwatność przyczynowa - kategoria Weberowska: wyjaśnienie jest adekwatne na poziomie przyczynowym, jeśli można znaleźć podobną sytuację, w której proponowana przyczyna jest nieobecna i nie zachodzi zakładany skutek. Zob. adekwatność znaczeniowa.

adekwatność znaczeniowa - zdaniem Webera wyjaśnianie jest adekwatne, gdy ma sens - gdy jest racjonalne z punktu widzenia standardów kultury, w której występuje, gdy jest wiarygodną opowieścią.

argumentacja transcendentalna - rozumowanie dedukcyjne, w którym przesłanki są opisami jakiegoś działania, konkluzja zaś jest zdaniem o tym, co musi zajść, aby działanie to mogło nastąpić. Forma rozumowania, którą posługują się realiści krytyczni. Zob. dedukcja.

dedukcja - rozumowanie, w którym konkluzja w konieczny sposób wynika z przesłanek, dekonstrukcja - pojęcie poststrukturalistyczne najbliżej związane z Derridą; oznacza systematyczną analizę tekstów, mającą na celu ukazanie, w jaki sposób „konstruują" one swój przedmiot, wywołując wrażenie, że odnoszą się do jakiejś określonej „obecności" - zewnętrznej rzeczywistości czy niezawodnych podstaw wiedzy.

dialektyka - sposób myślenia przypisywany powszechnie Heglowi i Marksowi. Wersja Heglowska sugeruje, że filozofia rozwija się poprzez spór i sprzeczność w kierunku całościowej wiedzy o święcie. Dla Marksa był to proces, w ramach którego społeczeństwa zmierzały w stronę komunizmu.

dualizm - skłonność do dzielenia świata na binarne opozycje: rozum i emocje, kultura i natura, dało i umysł itd.

działanie afektywne - kategoria Weberowska: działanie oparte na emocji - nie w pełni racjonalna forma sensownego działania społecznego. Zob. działanie tradycjonalne: działanie wartościoworacjonalne; działanie instrumentalne, działanie społcczne/sensowne działanie społeczne - według Webera jest to wła-śdwy przedmiot socjologii; działanie sensowne to działanie, któremu aktor przypisuje pewien sens. Sensowne działanie społeczne jest działaniem sensownym skierowanym ku innym jednostkom.

działanie tradycjonalne - jedna z Weberowskich kategorii działania racjonalnego - działanie oparte na tradycji. Właśdwie nie jest to całkiem racjonalna forma działania.

działanie wartościoworacjonalne - kolejny typ działania racjonalnego Webera. Wybór wartości sam w sobie nie jest racjonalny, lecz kiedy już dokona się wyboru, działania podjęte w celu osiągnięcia wartości są racjonalne.