skanuj0004

tykoidów i wzrost ich stężenia we krwi). Dokładniejsza analiza tych zjawisk prowadzić jednak może do innego wniosku. Okazuje się, że w każdej z tych, tak różnych sytuacji, różne są mechanizmy aktywacji kory nadnerczy i różne są efekty ich działania. Działanie zaś odpowiada ściśle warunkom, w jakich znalazł się organizm, sprzyja przeżyciu narażenia na te właśnie konkretne warunki, jest więc jak najbardziej „specyficzną reakcją przystosowawczą” (Kozłowski, 1986, s. 25).

Najwidoczniej Selye zdawał sobie sprawę z ograniczeń swojej teorii i z enigmatycznosci pojęcia „stres”, gdyż wprowadził dodatkowe pojęcie dystres (distress) lub zły stres (bad stress) na oznaczenie stresu deprywacji lub stresu przeciążenia prowadzącego do choroby. Jest to rozwinięcie wcześniejszego wątku „chorób z przystosowania”, który opiera się na ogólniejszym założeniu, że w każdej chorobie tkwi pewien pierwiastek przystosowania. Dostrzegając wszechobecność stresu Selye w późniejszych pracach zmodyfikował swoją definicję, traktując stres jako „niespecyficzną reakcję organizmu na wszelkie wymagania, jakie mu się stawia” (Selye, 1975). Ogólny schemat tej definicji stresu przechodzącego w patologiczny dystres przedstawia rycina 1.4.

STRES SIŁA LUB NACISK DZIAŁAJĄCY MA ORriRP 7MII37A lir l&
	DO DZIAŁANIA
NIEEFEKTYWNE DZIAŁANIE
	_f\__
	DYSTRES y KIEDY STRES JEST T	AK CIĘŻKI 5SOBA MA JYM DZIAŁANIU
	/ TRUDNOŚCI W ADEKWATf

Ryc. 1.4. Model stresu-dystresu Selye’go

Jak z niej wynika, Selye pozostaje pod wpływem medycyny psychosomatycznej oraz psychologii. Te wątki teorii Selye’go można bowiem odnaleźć w psychosomatycznych i psychologicznych teoriach stresu.

W ostatnich swoich pracach Selye przedstawia holistyczną koncepcję stresu i nową koncepcję zdrowia (Selye, 1979), zakładającą, że „ciało” i „psychika” winny być traktowane jako całościowy, zintegrowany organizm. Takie holistyczne podejście spotkać można w pogłą-ilaeh teoretyka potrzeb (psychicznych) człowieka, Maslowa (1954). łączenie przez Selye’go cielesnych, umysłowych i duchowych pierwiastków w jeden obraz siebie, przejawiający się w dobrym samopoczuciu człowieka, jest niewątpliwie wyrazem holistycznej koncepcji zdrowia. W swojej monografii pt. Stress without Distress poddaje Selye (1974) dyskusji swoją dotychczasową koncepcję stresu i dystresu oraz wprowadza nowe pojęcie dobry stres (good stress) lub eustres (eu-Mress) definiowane jako stan pełnego zadowolenia bez dystresu (cierpienia) generującego frustrację, udaremnienie i zachowania agresywne. W swojej najnowszej wersji stresu Selye (1980), stojąc na gruncie zbliżonym do determinizmu, mówi o istnieniu tzw. biologicznych kodów clyki, odpowiedzialnych za zachowania przystosowawcze lub konflik-lowe (przy szerokim rozumieniu środowiska: biologicznego, psychologicznego, społecznego). Przez analogię do podstawowych praw biologicznych odpowiedzialnych za odporność komórek i narządów sformułował trzy tzw. przykazania etyczne:

(1)    Znaleźć właściwy dla siebie poziom odporności na stres;

(2)    Kierować się zasadami egoizmu altruistycznego;

(3)    Zdobyć miłość bliźniego.

Selye przeszedł więc pewną ewolucję swoich poglądów od czysto biologicznych do psychologicznych. Efektem tej ewolucji są cztery pojęcia stresu, które Selye (1960) wyodrębnił według dwóch kryteriów: ilościowych i jakościowych. Kryterium_:ilościowemu odpowiada wartość stymulacyjna stresorów. Kontinuum deprywacja - przeciążenie stymulacyjne (hyperstres lub overstress - hypostress lub understress) najlepiej charakteryzuje ten aspekt stresu. Kryterium jakościowemu odpowiada wartość moralna stresorów. Stresory niosące cierpienie i dezintegrację psychiczną charakteryzowane są pojęcierifzfy stres (bad stress) i dystres (distress), zaś stresory motywujące człowieka do wysiłku i osiągnięć życiowych - pojęciami dobry stres (good stress) lub eustres (eustress). Tak więc stres jest nieuchronny i niekoniecznie szkodliwy. Ten wątek przejawiać się będzie w psychologicznych koncepcjach stresu.

27