skanuj0005 (54)

-    wprowadzeniu postaci portc-parolc Złotopolskiego: Ale to jest dobry kraj, tylko trzeba sobie umieć radzić {...} Wam. chłopom, pilnow ać roli, nie po świecie się włóczyć;

-    dominująca w utworze funkcja przypadku, naruszająca fabularną „zasadę prawdopodobieństwa”, widoczna zwłaszcza w formie motywacji klęski bohaterów, w losach Marysi i Wawrzona nie ma społecznej typowości, choć niecałkowicie są jej pozbawione (indywidualny powód emigracji: przegrany proces, namowa agenta i Żyda-pachciarza, samotność w podróży i Ameryce)

5.    Kreacje bohaterów - wizerunek i prezentacja polskiego chłopa w porównaniu ze Szkicami..:

-    tkwią w kręgu stworzonych przez Sienkiewicza typów chłopskich (od Szkiców... po Jamioła i Janka... i Bartka...):

naiwność, niezaradność, ciemnota (np. przekonanie Wawrzona Toporka o tym, ze do Ameryki można promem przejechać), zagubienie w obcym środowisku, chęć i pragnienie posiadania - oto typowość w izerunku, ale wzbogacona o przywiązanie do ziemi ojczystej (stron rodzinnych), nostalgię i tęsknotę za krajem i l.ipińcami (wspomnieniowa wizja wsi rodzinnej Toporków kontrastuje z obecnym przedmiotowym ich otoczeniem: mowa pozornie zależna):

W niosek: Typowość Toporków jest podobnego rzędu co typowość Rzepów, rozszerzona o zetkniecie się takich postaci ludowych z innvmi dla nich warun kam i życia:

-    samotność i izolacja: Toporków wobec środowiska emigracyjnego w I i 2 części, a w 3 całego polskiego środowiska osadniczcgo-zbiorowości; jej cechy są też stypizowane: brak organizacji, skrajny indywidualizm działania

-    przyczyny nieuniknionej klęski bohaterów - też traaizm niezawiniony: samotność, izolacja, niewiedza, nieświadomość, bezmyślność

Tendencyjność i realistyczne ujęcie przenikają się i uzupełniają wzajemnie

6.    Elementy innych metod twórczych, oprócz tendencyjnej i realistycznej:; najbardziej realistyczna jest część 2 (W Nowym Jorku) o uwydatnionych pierwiastkach społecznych; najmniej - część 3 (Życie osadnicze) o motywach przygodowych

Niekonsekwencje realizmu:

-    niewłaściwa hierarchia czynników determinujących los postaci (racje indywidualne i psychologiczne przed społecznymi), wyolbrzymienie roli zdarzeń przypadkowych, idealizacja stosunków krajowych w imię patriotycznej tendencji

Realistyczne wartości to:

-    obraz niedoli chłopa-emigranta.

-    ukazanie typowych jej etapów.

-    walory poznawcze obrazów (warunki podróży, opisy Nowego Jorku, przy rody amerykańskiej),

-    trafne spostrzeżenia psychologiczne, zwł. w 2 części społeczne i obyczajowe

Dwie inne metody twórcze: mają funkcje pomocnicze wobec nadrzędnej zasady tendencyjnej, podbudowując ją emocjonalnie

a.    pierwiastki naturalistyczne (najsilniejsze w 2 części utworu): rzeczowość relacji uwypuklającej motywy nędzy i okrucieństwa, drastyczna, dramatyczna scena topienia Marysi przez zrozpaczonego Wawrzona, reporterski opis dzielnicy nędzy w Nowym Jorku o tonacji odrażającej o stopniowanie motywów niedoli Toporków Az do morderczej rozpaczliwej decyzji, przesłanki biologiczne: głód. podobieństwo do zwierzęcia

b.    romantyczna metoda (te pierwiastki najsilniejsze w 3 części utworu): tradycyjne romantyczne motywy: opis przyrody ojczystej, nostalgii za nią (podobieństwo do tradycji Mickiewiczowskiej), miłości rozdzielonych przez łos kochanków', prezentacji silnego bohatera (Orlik), stylizacje nasycone elementami obrazowo-emocjonalno-nastrojowymi

7.    Budowa i struktura kompozycyjna

trój dzielność, czyli problem gatunku; to jakby trylogia: zróżnicowanie formy gatunkowo-kompozycyjnej. Są to jakby trzy odrębne kierunki poszukiwań Sienkiewicza, próba znalezienia własnej formy i artystyczny eksperyment:

1.    nowela romantyczno-patriotyezna: przewaga elementów nastrojowy ch i psychologicznych, nikła akcja bogactwo Kryzowanych motywów opisowych, skłonność do asocjacyjnych łączeń obrazów i refleksji;

w tej części górują pierwiastki romantyczne, uczuciowe, liryczne; ma ona charakter ekspozycyjny (przedakcja); bogactwo opisowe

2.    nowela społeczno-obyczajowa: określona problematyka i tendencja ideowa, metoda realistycznej moty wacji wsparta o przesłanki socjologiczne lub narodowe, typowe wątki i postaci, studium nędzy i niedoli emigranta;

la część posiada charakter realistyczno-obyczajowy; realistyczne tło zdarzeń, obiektywizacja, socjologiczne przesłanki tragedii Toporków, technika „zbliżeń"

3.    nowela przygodowo-awanturnicza, western; akcja o wyrazistej intry dze, szereg nagłych i zaskakujących zwrotów w akcji; wątki: przygodowo-sensacyjny i erotyczny ;

•15