skanuj0006

5 słowa (napisy w kadrze), ważna jest również specyficzność obrazu (jak U w wypadku portretu Carla Theodora Dreyera). Oczywiście, najważniejszym ^5 kryterium wyboru klatek są osobiste uczucia autora wobec danego obra-gj zu, to, co obraz ów znaczy dla twórcy.

Scikaityte/o zamrożonych klatkach filmowych J@nosa

stosunek do fotografii i filmu

Unieruchomione klatki filmów Mekasa na pierwszy rzut oka posiadają dużo odpowiedników w historii sztuki, a jednak są oryginalne i nowatorskie. Obrazy połączone z kilku klatek przypominają sztukę popartu, zwłaszcza prace Andy Warhola. Są kolorowe, posiadają seryjną kompozycję. Podobna jest nawet technika wykonania: precyzyjne retuszowanie, robienie silk prints. Zupełnie inne są natomiast treść i ce! owych dzieł. Sztuka popartu apelowała do świadomości, ukazując wielkie fetysze codzienności, a frozen frames przedstawiają małe, piękne chwile życia. Czuć w nich romantyczny autobiografizm artysty, podczas gdy w wypadku dzieł popartu jednost-kowość została zastąpiona seryjnością.

Z jednej strony, zamrożone klatki filmowe Mekasa mogą być porównane do zdjęć wykonanych aparatem fotograficznym. Z drugiej zaś mają one całkowicie inne znaczenie niż tradycyjna nieruchoma fotografia. Fotografia bowiem zawsze jest pojedynczym, zamkniętym dziełem, zatrzymane chwile natomiast to mnóstwo obrazów, połączonych więzami określonej kolejności. To jak gdyby skondensowana rzeczywistość. Kiedy fotograf robi zdjęcie, chce uzyskać indywidualny obraz. Natomiast Mekas robi zdjęcia ze świadomością, że będą one nie tylko częścią całej serii, ale też częścią postrzeganej rzeczywistości. Dopiero później je selekcjonuje, wydobywa, przedstawia jako oddzielne dzieło sztuki. Technika filmowania spowodowała, iż każdy obraz ma sam w sobie oddzielne znaczenie, lecz połączony z innymi stanowi część wspólnego widoku, tworzy wizerunek kolorowego kolażu. Niektóre z frozen film frames zawierają napisy, zaczerpnięte z filmowego komentarza Mekasa. W ten sposób uzyskują jak gdyby elementy ścieżki dźwiękowej. Słowo powtarza i wzmacnia obraz, dopowiada zawarte w nim przesłanie, dopełnia obraz semantycznie i graficznie. Poszczególne klatki, połączone w jedną sekwencję obrazową, są filmowane w różnym czasie i miejscu, dlatego też tworzą iluzję dynamiki bardziej przekonująco niż fotografia tradycyjna.

Prezentując tego rodzaju obrazy artysta wcale nie ma zamiaru wkraczać na tereny fotografii, raczej chce rzucić jej wyzwanie, gdyż sfera utrwalonych obrazów jest zawsze przygotowana na nowe przygody. Mekas rozważa: „mam miliony indywidualnych zdjęć filmowych. Dlaczego ze zdjęciami"¹. Selekcjonowanie i eksponowanie zatrzymanych chwil fil-mowych wcale nie jest głupim pomysłem, jak tu sobie Mekas żartuje, ra- O czej bardzo ciekawym i oryginalnym. Obrazy te nie są fotografiami, cho-ciąż mają z tym rodzajem sztuki dużo wspólnego. Tak samo nie są one {£ zwyczajnymi filmami, a tylko ich częścią, minimalną formą filmu-wiersza. Obserwowanie ich w galerii (czasami z pisemnymi komentarzami autora) przypomina oglądanie filmu w kinie czy telewizji, zwłaszcza w fazie wczesnych eksperymentów filmowych². Odwiedzający wystawę „nieruchomych obrazów" spaceruje po salach. Klatki filmowe zmieniają się w jego oczach jak na ekranie kinowym. Tylko teraz intensywność oglądania zależy wyłącznie od samego obserwatora. Filmy jonasa Mekasa są łączone z ustawionych w chronologicznym porządku klatek, które bardzo szybko zmieniają się jedna za drugą. W wypadku sekwencji obrazowych wystawionych w galerii', spotykamy się jak gdyby ze zwolnionym, przekształconym procesem oglądania tych samych zdjęć filmowych³. Mamy do czynienia ze specyficznym rodzajem „montażu", który jest dokonywany przez samego zwiedzającego wystawę. W ten sposób odbiorca uczestniczy w procesie tworzenia, może raczej w zakończeniu tego procesu, rozpoczętego przez artystę. Widz sam dowolnie „montuje" klatki: niektóre obrazy omija, przy jednych spędza więcej czasu niż przy innych, może też zmienić porządek chronologiczny, nie czytać komentarzy autora itd. W ten sposób z małych, „zaproponowanych" przez filmowca fragmentów codzienności, widz tworzy swoje własne dzieło. Pod tym względem zatrzymane chwile są bardzo bliskie poezji haiku, gdzie czytelnik nie pozostaje biernym, ale również bierze udział w dopełnieniu wiersza.

śukditytć/o zamrożonych klatkach filmowych jonasa

1

   ). Mekas, Frozen Film Frames, Tokyo Metropolitan Museum of Photography 1997, s. 3.

2

   Frozen film frames wykazują pokrewieństwo z obrazami produkowanymi przez latarnię magiczną, camera obscura, przywodzą też na myśl eksperymenty Muy-bridge'a. Obrazy Mekasa są bliskie pierwszym dziełom filmowym nie tylko formą, lecz również swoją tematyką: rodzina, dzieci, ulice, podróże itp. Różnica wszakże polega na tym, że pierwsi twórcy filmowi za wszelką cenę starali się uruchomić obrazy, a Mekas wprost przeciwnie - „zamraża" je.

3

   Mekas całą swoją sztukę modeluje z życia. Te same obrazy spotykamy w filmach, te same w zatrzymanych chwilach, a nawet w wierszach. Tylko inny status ma obraz w filmie, inny w frozen frames. Każdy film posiada temat, natomiast unieruchomione klatki filmowe nie posiadają tematów jako takich, w najlepszym wypadku mają napisy wyjaśniające treść. Stosunek między filmami Mekasa a frozen frames można porównywać do dobrze skompletowanego albumu i jednego wyjętego zen zdjęcia. Wystawione razem fotografie przedstawiają większy frag-