skanuj0006

Przykładowo wymieniliśmy dość czyste typy grup. Ale zwyk- • le było inaczej. Grupy w istocie najczęściej sytuacyjne kokietowały prpgramowośclą, Zwykle wtedy te programy szermowały ogólnym hasłem “literatury społecznej", nie precyzując ani założeń programowej poetyki, ani akceptowanego poglądu na świat. Sypcwy przykład stanowi tu "Kto a dryga". Byli to bardzo różni ideowo pisarze, o bardzo różnych poetykach. Komunista Szenwald występował tam obok bliskiego mistyce Sebyły, kla_Ł„ cyżujący 1 romantyczny S.H. Dobrowolski obok nadrealisty Gałczyńskiego, "Kwadrygu"'zachowywała tylko pozory mieszanej grupy i programowej, i funkcjonalnej. Była jednak za mało spoista i artystycznie, i ideowo. Soteż długo przetrwaó nie mogła.

Podobny był los i charakter innych grup lat dwudziestych. 'Bwory hybrydyczne ó mieszanych cechach modelowych, miały Jednak wyraźną przewagę cech modelu grupy sytuacyjnej..

Y/ydaje elę, że dopiero w latach trzydziestych sytuacja się « ziaieni. Będą przeważać, i to na początku okresu, alho grupy wyraźnie programowe, albo grupy funkcjonalne, likt nie potrafił powtćrzyć sukcesu grupy sytuacyjnej "Skamandra". Zresztą tak charakterystyczny obyczaj lat dwudziestych (grupowania się, a zwłaszcza głoszenia grupowych poetyk, tym wyraźniej zanikał, im bliżej było do wojny., Aktualne natomiast pozostały ugrupowania funkcjonalne,raczej szerokie łączenia się we "fronty pisarskie", określane haBłami politycznymi,pozaliterackimi.Poza tymi dość luźnymi zresztą "frontami" głównie pisarzy-działaczy środowisko literackie coraz bardziej sprofesjonallzowane atomizowało się. Były toijuż odrębne indywidualności i jednocześnie przedstawiciele literackiego rzemiosła.

Rzeoz jasna, do grup funkcjonalnych garnęli się pisarzo pełniący rolę społeczną działaczy, do grup programowych wszyscy, którzy pełnili rolę ekspertów kultury. Ci ostatni wstępowali również¹ do grup sytuacyjnych, wraz z tymi, którzy pełnili rolę techników literackich. Grupy literackiej choć liczne w latach dwudziestych i powstające jako grzyby po deszczu, ale nietrwałe - nie odegrały większej roli w kulturze literackiej okresu. Dla ukształtowania statusu społecznego pisarza większe

znaczenie miały pozostałe,"analizowane przez nas, instytucje zawodu pisarskiego, programowania i kontroli społecznej nad literaturą.

Pisarze zwykle niedługo pozostawali członkami grup. Jo-szoze najtrwalsze, były grupy funkcjonalne, tu bowiem oddziaływała więź światopoglądowa, formalnie zaś wystarczało skupienie się wokół któregoś pisma. Mogło to być raz Jedno, a raz zupełnie inne pismo. Jeśli tylko wyrażało tę samą ideologię, ci sami pisarze skupiali się wokół niego w ciągu lat. Ci sami komuniści pisali kolejno w "Dźwigni", "Miesięczniku Literao-kim" i "lewarze".

Większość pisarzy rychło porzuciła związki grupowe. Ich związki z określonymi czasopismami stawały Bię coraz bardziej zawodowe, zgodne z prawami rynku czaBoplśmienniczego. Pisma literackie znaczyły dla kultury więcej niż grupy pisarskie.

PRZYPISY

1.    M. Głowiński, "Grupy literaokie a model poezji", /wtj "Z problemów literatury polskiej XE w.", t. 2, pod red. A. Brodzkiej i Z. Żabickiego, Warszawa 1965, s. 48-68; J. Sławiński, "Konoepoja języka poetyckiego awangardy krakowskiej", Wrooław 1965; S. Żółkiewski, "Modele literatury współczesnej we wczesnym okresie Jej rozwoju", /w»7 "Problemy socjologii literatury", pod red. J. Sławińskiego, Wrocław 1971,

s. 297-310.

2.    "Żyoie i praca pisarza polskiego". Warszawa 1932, tablica 50.

3.    Organizacja pisarzy "Orła Białego" była dosłownie rezultatem tylko krótkotrwałej politycznej mobilizacji prawicy,

' która w ten sposób tworzyła sobie poparcie i trybunę usługową w środowisku literackim (por. "Projektowany Zjazd literatów Słowiańskich", "Myśl niepodległa", 1921, nr 533, z 1 I, b. 9).

191