skanuj0007 (23)

211

Słownik pojfć

rctrodukcja - forma rozumowania, które wychodzi od jakiegoś zjawiska bądź prawidłowości i zadaje pytanie Jakiego typu proces, mechanizm, działanie itp. mógł wywołać to zjawisko?”. Jej konkluzje nie są logicznie konieczne, jednakże stanowi ona racjonalny proces znajdywania możliwych wyjaśnień. Zob. indukcja, rewolucja naukowa - według Thomasa Kuhna termin ten oznacza fundamentalna transformację przyjętego poglądu naukowego bądź teorii (zob. paradygmat). Staje się ona ramą dla przyszłych badań, ustalając zagadnienia, które mają być objęte analizą. Kuhn nazywa to „nauką normalną" i traktuje ją jak formę rozwiązywania łamigłówek. Fiasko przy rozwiązywaniu łamigłówek może doprowadzić do kolejnej rewolucji i nowego paradygmatu.

rozumienie, rozumienie obserwacyjne i wyjaśniające - pojęcia Webera - celem badaczy społecznych powinno być wyjaśniające rozumienie ludzkiego działania; rozumienie obserwacyjne jest uchwyceniem tego, co robi aktor, podczas gdy rozumienie wyjaśniające mówi, dlaczego on to robi.

rynek doskonały - model ekonomiczny, w którym każdy, kto funkcjonuje w obrębie rynku, dysponuje doskonałą znajomością warunków rynkowych i skali preferencji osobistych oraz jest w stanie podejmować racjonalne decyzje, aby zrealizować te preferencje.

sprawdzalność - różne stanowiska empirystyczne i większość realistycznych w epistemologii wspólnie uznaje, że twierdzenia powinny być podatne na korektę. Wielu twierdzi, że częścią tego może być argumentacja racjonalna. Jednakże inni kładą większy nacisk na sprawdzalność empiryczną. Niektórzy mówią o potwierdzającym świadectwie (konfirmacjoniśd), jednakże w ten sposób nic da się nigdy rozstrzygająco ustalić prawdziwości wypowiedzi (zob. indukcja). Wówczas mamy do czynienia z argumentem falsyfikacjonis tycznym: nie można rozstrzygająco udowodnić, że coś Jest prawdziwe, lecz możemy udowodnić, ,że jest błędne. Zdanie naukowe określa się przez możliwość sprawdzenia.

strukturalizm - ruch, który pojawił się w naukach społecznych i filozofii w latach 60. W Jego ujęciu nauka to rozpoznawanie fundamentalnych struktur badanych zjawisk.

system otwarty - w filozofii realizmu krytycznego termin ten określa (zwyczajny) stan rzeczy, kiedy oddziałuje na siebie wzajemnie wiele mechanizmów przyczynowych. Zob. system zamknięty.

system zamknięty - zdaniem realistów krytycznych jest to sytuacja, w której iunk-cjonowanie mechanizmu przyczynowego można badać niezależnie od wpływów zewnętrznych. Systemy zamknięte występują rzadko w przyrodzie, a eksperymenty naukowe są próbami wytworzenia ich w sztuczny sposób. Zob. system otwarty, świat życia - termin stosowany przez fenomenologów do opisania strumienia doświadczenia, >v oparciu o który świadomość konstruuje rozpoznawalne przedmioty; termin tej przejął Habcrmas, aby opisać obszar żyda zdominowanego przez racjonalność komunikacyjną, któremu przed wstawia obszar zdominowany przez system społeczny i racjonalność funkcjonalną.

teoria sieci aktorów - próba rozumienia praktyki naukowej oparta na bliskiej obserwacji praktyki laboratoryjnej, podkreślająca aktywne uczestnictwo przedmiotów, instrumentów, materiałów itp. w konstruowaniu wiedzy naukowej.