skanuj0016

1

także pomaganie ludziom zdrowym w osiągnięciu wyższego poziomu zdrowia, szczęścia i rozwoju. Podobnie jak psychoanalitycy, psychologowie humanistyczni proponują różne techniki terapeutyczne. W odróżnieniu jednak od psychoanalityków, przynajmniej ortodoksyjnych, którzy stosują głównie techniki indywidualnych kontaktów terapeuty z pacjentem — przy czym terapeuta zajmuje pozycję dominującą i narzuca pacjentowi swoją interpretację jego objawów — psychologowie humanistyczni przywiązują większą wagę do spotkań grupowych, które mają najczęściej charakter ćwiczeń (treningów) niż terapii. Psycholog spełnia raczej w nich rolę organizatora lub przewodniczącego, pozostawiając uczestnikom maksymalną swobodę wzajemnego komunikowania się i wymiany myśli i doświadczeń.

Psychologowie humanistyczni swoje cele wywodzą z egzystencjalizmu jako pierwszego z dwóch głównych filozoficznych źródeł inspiracji, metody zaś z drugiego — fenomenologii. Przejęta od egzystencjalistów problematyka bytu i losu człowieka, jego wolności, swobody wyboru i jego „zanurzenia w świecie” (M. Heidegger, S. Kierkegaard) znalazła w psychologii humanistycznej konkretyzację w postaci problematyki pełnego realizowania możliwości człowieka w określonej sytuacji i uwalniania się od wszelkich hamulców blokujących je. Fenomenologiczna zaś problematyka poznania, przenikania istoty świata przejawiła się w szczególnej roli przypisywanej przez psychologów humanistycznych indywidualnemu obrazowi świata innych ludzi i swojej własnej osoby, jaki każda jednostka potrafi sobie wytworzyć. Z dwóch głównych pionierów psychologii humanistycznej —A. Maslowa i C. Rogersa, u pierwszego dominuje wpływ egzystencjalizmu, u drugiego zaś fenomenologii, jednak chodzi tu raczej o różnice w rozkładaniu akcentów, ponieważ wpływ tych obydwu kierunków filozoficznych stwierdzić można u każdego reprezentanta psychologii humanistycznej.

Abraham Maslow jest powszechnie znany jako wybitny psycholog kliniczny, a w szczególności jako autor hierarchii motywów, według której potrzeby wyższe aktualizują się, w miarę jak zostaną zaspokojone potrzeby niższego szczebla. Za potrzebę najwyższą Maslow uważa potrzebę samorealizacji i on też wprowadził to pojęcie do szerokiego obiegu. Maslow wyraźnie zdeklarował się jako przedstawiciel psychologii humanistycznej w serii wykładów i artykułów, zebranych następnie w roku

I    'K>8 w książce (Toward a Psychology ofBeing) poświęconej psychologii bytu. Przyjmuje on, że istnieje wrodzona i w zasadzie niezmienna u, il iira człowieka, która u poszczególnych jednostek zawiera obok elementów ratunkowych także unikalne elementy indywidualne. Natura ta obejmuje zarówno cele (motywy), jak i możliwości każdej jednostki. Jest ona jednak bardzo słaba i delikatna i łatwo ulega nawykom, presji kulturowej i postawom innych ludzi. Prowadzi to do różnych cierpień i lęków. ( /.łowiek dąży ze swej natury do uwolnienia się od tych nacisków i do własnej samorealizacji, a jeśli to się nie udaje, zaczyna tracić wiarę w siebie i we własne siły. Wśród potrzeb człowieka należy jednak wyraźnie

II    izróżnić dwa rodzaje: potrzeby deficytu, którymi psychologowie zajmowali się dotychczas, i potrzeby rozwoju, które wymagają dopiero opracowania. Potrzeby rozwoju popychają człowieka do osiągania coraz wyższego poziomu wewnętrznej integracji i samoakceptacji, a przez to coraz wyższego poziomu zdrowia psychicznego. W tym procesie odgrywa bardzo ważną rolę subiektywny obraz świata, a zwłaszcza świadomość własnych celów i możliwości, które są narzędziem realizacji celów. Według obrazowego powiedzenia Masłowa człowiek, który jako jedyne narzędzie miałby tylko młotek, nie mógłby dostrzegać w świecie wiele więcej niż gwoździe, które mógłby gdzieś wbić.

Problematykę możliwości (potentialities) człowieka uczynił przedmiotem swojego szczególnego zainteresowania Roiło May. Nieświadomość jest według niego nie tyle rezerwuarem nie zaspokojonych popędów, jak sądził Freud, ile raczej nie zrealizowanych możliwości. Każda jednostka ludzka powinna być zatem traktowana przede wszystkim jako „unikalna struktura możliwości”. Charakteryzujący człowieka współczesnego lęk, o którym piszą europejscy egzystencjaliści, psychoanalitycy, a także niektórzy psychologowie humanistyczni (Feiffel, Tillich), jest związany nie tyle /. niezaspokojeniem popędów, jak sądził Freud, ile raczej nie zrealizowanych możliwości. Głównym zadaniem psychoterapeuty, a także wychowawcy, jest ujawnienie pacjentowi jego własnych możliwości i stwarzanie wiary we własne siły. (Różne chwyty techniczne w tym zakresie zaproponował inny psycholog humanistyczny Herbert Otto).

89