skanuj0037

lera i J. D. A. Parkera (1990) (Coping Inventory for Stressfull Situations - CISS). Kwestionariusz WCQ składa się z dwóch części.

W pierwszej części osoba badana opisuje ostatnio przeżytą sytuację stresową według następującej instrukcji: „Proszę przypomnieć sobie sytuację, która miała miejsce ostatnio, która była dla Pani(a) kłopotliwa, stresująca, spowodowała złe samopoczucie, wymagała wysiłku przy jej załatwianiu, rozwiązaniu. Może to być sprawa związana z Pani(a) rodziną, pracą, przyjaciółmi lub inne. Proszę opisać krótko tę sytuację: co doprowadziło do niej, gdzie miała miejsce, kto w niej uczestniczył, co spowodowało, że była ona dla Pani(a) trudna i ważna oraz co Pan(i) zrobił(a), żeby ją zmienić. Może to być zdarzenie, które już miało miejsce i teraz nie stanowi już problemu; może też być takie, którego skutki są dotychczas odczuwalne. Proszę nie przejmować się stylem opisu i opisać wszystko, co wiąże się z tym problemem oraz co wydaje się Pani(u) ważne w tej sprawie ”,

Druga część WCQ składa się z 66 pozycji, będących opisami konkretnych działań poznawczych i behawioralnych, jakie człowiek stosuje w sytuacji stresowej. Są to zarówno działania skoncentrowane na problemie, zmierzające do opanowania źródła stresu, jak i zachowania skoncentrowane na emocjach, mające na celu regulację negatywnych emocji wywołanych przez wydarzenie stresowe. Przy każdej pozycji osoba badana określa na czterostopniowej skali typu Likerta, czy dane zachowanie wystąpiło w związku z opisaną w części pierwszej sytuacją stresową.

Na podstawie analizy czynnikowej przeprowadzonej na danych pochodzących z różnych grup, autorzy wyodrębnili różne kategorie radzenia sobie ze stresem. Pierwszą grupę stanowiło 108 studentów oczekujących na egzamin, w skład drugiej grupy wchodziło 75 par małżeńskich, różniących się wiekiem, wykształceniem i poziomem zamożności. W grupie studentów wyodrębniono osiem następujących czynników: (1) koncentrowanie się na problemie, (2) myślenie życzeniowe, (3) dystansowanie się, (4) szukanie wsparcia społecznego, (5) podkreślanie pozytywnych stron, (6) obwinianie się, (7) redukcja napięcia, (8) izolowanie się. W grupie małżeństw otrzymano również osiem, lecz nieco innych czynników: (1) konfrontacja, (2) dystansowanie się, (3) samokontrola, (4) szukanie wsparcia społecznego, (5) przyjmowanie odpowiedzialności, (6) ucieczka/omijanie, (7) planowe rozwiązywanie problemów, (8) pozytywne przewartościowanie. Ze względu na to, że w obu grupach otrzymano nieco inne czynniki, autorzy WCQ sugerują, żeby do badania ogólnej populacji używać klucza otrzymanego na podstawie analizy danych pochodzących z badania małżeństw.

Prace nad polską adaptacją WCQ prowadziła Heszen-Niejodek (1989), która na podstawie analizy danych uzyskanych w badaniu 100 pracowników dużego zakładu produkcyjnego, wyodrębniła 9 czynników częściowo innych od uzyskanych przez Lazarusa i Folkman (1984).

Jako przykład metody badania stylu radzenia sobie ze stresem może służyć opracowana przez Miller (1987) Skala stylu behawioralnego (Miller Behavioral Style Scalę - MBSS). MBSS składa się z czterech części. Każda zawiera opis sytuacji zagrażającej i wykaz ośmiu możliwych sposobów radzenia sobie, z których cztery wyrażają skłonność do poszukiwania informacji o zagrożeniu, pozostałe cztery - skłonność przeciwstawną tj. unikania informacji o zagrożeniu. Osoba badana ma wyobrazić sobie, że znajduje się w określonej sytuacji stresowej, a następnie zaznaczyć sposoby, którymi posłużyłaby się. Na podstawie badań oblicza się wskaźnik „czujności informacyjnej”, wskaźnik wytłumienia sygnałów o zagrożeniu i wskaźnik sumaryczny. Na podstawie dotychczas przeprowadzonych badań walidacyjnych stwierdzono, że na podstawie wyników MBSS można przewidywać zachowanie się ludzi w realnej sytuacji zagrożenia.

W dotychczasowych rozważaniach nad radzeniem sobie ze stresem pominęliśmy wątek wartościujący, związany z odpowiedzią na pytania, które za Lazarusem (1986) można sformułować następująco: Skuteczne radzenie sobie - ale w jakim celu? i Za jaką cenę? Odpowiedzi na powyższe pytania nie są przy dzisiejszym stanie psychologii stresu znane. Niezbyt wiele wiemy zarówno o wzorach radzenia sobie, stosowanych przez większość ludzi i przez rozmaite podgrupy społeczne, jak również o różnicach indywidualnych w zakresie skuteczności radzenia sobie ze stresem. Odrębnym zagadnieniem, przekraczającym ramy niniejszej książki jest problem oceny „dobroci” radzenia sobie ze stresem, dokonywanej z punktu widzenia życia jednostkowego (onto-geneza) i gatunkowego (filogeneza). Nie jest to z pewnością wyłącznie problem filozoficzny. Wracając do analizy procesualnych aspektów radzenia sobie ze stresem, posłużymy się schematem przedstawionym na rycinie 4.4.

361