skanuj0040

zasady dotyczącej funkcjonowania w różnym czasie obiektów mieszkalnych - porządkuje się domostwa od najwcześniejszych do najpóźniejszych chronologicznie). Tak więc istotą typologii nie jest podział elementów na dwie przeciwstawne klasy (w oparciu o obecność lub brak danej cechy), lecz ułożenie (uporządkowanie) tych elementów według pewnej zasady lub zasad, natężenia pewnej własności (jej wariantów).

Pojęcie typologiczne składa się z pojęcia klasyfikacyjnego i porządkującego (jako istota typologii) Stąd istota typologii wiąże się z przyznaniem jej charakteru systematyzującego, a nie jedynie klasyfikacyjnego. Typologia w archeologii zasadniczo służy porządkowaniu danych.

Podstawową jednostką typologii jest „typ”. Przed przełomem antypozytywistycznym „typ” utożsamiano z pojęciem klasy, gatunku, rodzaju o nieostrych granicach ze względu na formy przejściowe, „formy pogranicza”. W wyróżnianiu typu odwoływano się do „okazu” wzorcowego, uwzględniając jego własności ( a nie cechy). Często też typ rozumie się jako jednostkę posiadającą szczególnie wyraźne cechy, rodzajowe, „gatunkowe”. Zmiana rozumienia typu w nauce nastąpiła po r. 1936, po ukazaniu się pracy C. Hempla i P. Oppenheima „Der Typusbgriff im Lichte der neuen Logik” i zmiany metodologii nauki ( na modernistyczną) i odtąd „typ” ma charakter „wzorca” wg którego porządkuje się pozostałe elementy zbioru. Wzorcowość odnosi się do własności, cech jako wyznaczników własności, które muszą posiadać w mniejszym lub większym zakresie poszczególne wytwory, przedmioty, by należeć do danego typu. Stopień podobieństwa do wzorca jest często wyrażany liczbowo w postaci miar matematyczno-statystycznych, „mierzących” odległość od elementu wzorcowego. Niekiedy wyróżnia się „typ empiryczny” - gdy wzorzec został wyłoniony spośród empirycznie danych elementów zbioru, oraz „typ idealny”, który za Maxem Weberem rozumiem jako konstrukcję pojęciową powstałą w drodze idealizacji i doprowadzenia do postaci krańcowej charakterystycznych cech zjawiska (np. homo oeconomicus, homo symbolicus, idealny człowiek).

Typologia to nie tylko porządkowanie danych (wyników wykopalisk, wyników badań nad problemem np. chronologii w danym regionie), choć jest to jej dominująca rola w archeologii. Typologia pozwala na wykrywanie podobieństw i różnic cech przedmiotów czy zjawisk dotąd nie zauważanych, pewnych regularności w ich występowaniu. Pozwala na formułowanie i sprawdzanie hipotez w archeologii Służy ona również porządkowaniu pojęć w archeologii » a także wyraża przyjmowaną przez archeologa teorię (czy jej elementy). Jednak należy zaznaczyć, że archeologia tworzy pojęcia typologiczne na