str 12 13

12

12

li

czeniem, dzieci z parcjalnymi deficytami rozwojowymi, dzieci chore przewlekle i z dysfunkcją narządu ruchu, dzieci z trudnościami w uczeniu się, z zaburzeniami w zachowaniu, uczące się w systemie integracyjnym. W szkołach średnich uczą się także w integracji z młodzieżą pełnosprawną niewidomi, niedowidzący oraz niedosłyszący. Jedynie szkoły zawodowe dla tej młodzieży zachowują w większości charakter segregacyjny, z przyczyn technicznych i metodycznych.

Szczególną formą integracji są klasy specjalne w szkołach masowych, przeznaczone dla dzieci niepełnosprawnych umysłowo w stopniu lekkim oraz możliwość uczęszczania do zwykłych klas w szkołach masowych przy zastosowaniu zindywidualizowanego programu nauczania.

! Próby totalnej integracji kształcenia nie dały pomyślnych rezultatów, zarówno w krajach skandynawskich, jak i w naszym kraju. Podobne doświadczenia potwierdzają się na całym świecie, gdyż dotychczas nie wypracowano warunków, w których dziecko specjalne uczestniczy z pożytkiem dla siebie w procesie kształcenia zintegrowanego. Dotyczy to zwłaszcza dzieci niewidomych, głuchych i upośledzonych umysłowo. W pierwszym przypadku integrację utrudniają względy natury technicznej, w drugim ograniczenia w komunikowaniu się oraz rozwoju mowy, w trzecim przypadku integrację utrudnia niski stopień wyuczalności dzieci.

Nr

Warunkiem integracji kształcenia dzieci specjalnej troski jest zintegrowane działanie rodziny, szkoły oraz czynników społecznych uczestniczących w procesie rewalidacji. Zintegrowana pomoc ma znaczenie bezpośrednie i pośrednie dla dobra dzieci niepełnosprawnych, ponieważ stwarza atmosferę i warunki sprzyjające akceptacji społecznej, a w związku z tym dobru społecznemu i efektywnej rewalidacji społecznej.

Zasygnalizowane tu problemy współczesnej pedagogiki specjalnej są problemami wybranymi spośród wielu innych. Wraz, bowiem z rozwojem badań naukowych i bogaceniem doświadczenia występuje wzrost pytań wraz ze wzrostem wiedzy.

Rozwój pedagogiki specjalnej dokonuje się m.in. dzięki wynikom badań także w zakresie innych dziedzin wiedzy takich^jak: genetyka, biochemia, farmakologia, psychologia oraz dzięki postępowi w zakresie techniki. Ponadto, rozwój ten zależy od sytuacji ekonomicznej oraz społeczno-prawnej w danym kraju.

Świadczy o tym chociażby wpływ humanizmu socjalistycznego na rozwój rehabilitacji osób niepełnosprawnych, na umożliwienie prowadzenia badań w tym zakresie i stałe doskonalenie praktyki pedagogicznej. Osiągnięcia w krajach kapitalistycznych uwarunkowane są m.in. wysokim standardem gospodarczym i poziomem ogólnej kultury społecznej oraz dążeniami do demokratyzacji systemu oświaty.

Z rewalidacją społeczną jest ściśle związana sytuacja prawna ludzi niepełnosprawnych. Zakres przysługujących im praw, możliwości szkolenia i zatrudnię-nia, usług socjalnych, rent, ubezpieczeń, w znacznym stopniu przyspiesza i ułatwia proces akceptacji siebie i przystosowania do warunków życia. Usługi socjalne ujęte w przepisy prawne są wielorodzajowe, a ich aspekt wykonawczy zależy od inicjatywy i przygotowania zawodowego pedagogów, psychologów, czy asystentów socjalnych.

Pedagogika specjalna obok prac o charakterze empirycznym, diagnostycznym i terapeutycznym ma również swój dział normatywny. Formułuje on cele oddziaływania leczniczego i pedagogicznego na wychowanków specjalnych oraz zasady, które powinny być uwzględniane w procesie wychowawczym i rewalidacyjnym. Opracowuje się także psychopedagogiczne metody postępowania, kształtującego procesy kompensacji, korektory i usprawniania zaburzonych funkcji oraz metody wychowania terapeutycznego. W codziennej praktyce granice między aspektami psychologicznymi a pedagogicznymi pracy rewalidacyjnej są mało uchwytne, gdyż psycholog zajmując się analizą mechanizmów zaburzeń oraz prawidłowościami rozwoju i funkcjonowania osób z odchyleniami od normy psychofizycznej często zajmuje się również terapią tych zaburzeń. Podobnie pedagodzy podejmując sprawy organizowania właściwych warunków życia oraz metod i treści kształcenia specjalnego bazują na wiedzy o psychologicznych zjawiskach i uwarunkowaniach społecznych wpływu wychowawczego. Właśnie dlatego występują próby stosowania terminu psy-chopedagogika specjalna w odniesieniu do dyscypliny zajmującej się rewalidacją ludzi niepełnosprawnych, albo też termin rehabilitacja, bądź rewalidacja.

Integracja psychologii i pedagogiki specjalnej jest szczególnie istotna w następujących przypadkach:

-    badania i ustalania możliwości rozwojowych dzieci niepełnosprawnych i mechanizmów kompensacyjnych, które te dwie nauki stosują,

-    przystosowania systemów i organizacji kształcenia, treści programów i metod pracy rewalidacyjnej,

-    wykrywania pozytywnych dyspozycji i potencjalnych uzdolnień dzieci specjalnych.

Dzięki temu w oddziaływaniu rewalidacyjnym można bazować nie na brakach, które są skutkiem upośledzeń, ale na dyspozycjach rozwojowych, które pozostały. Warunkiem ich stymulowania jest stosowanie działań pedagogicznych'harmonizujących i tonizujących funkcje systemu nerwowego dziecka, oraz wzmagających jego dynamizm adaptacyjny.

Podsumowując swoje rozważania pragnę stwierdzić, że charakterystyczną tendencją rozwoju współczesnej nauki jest coraz większy humanizm i antropocen-tryzm. Człowiek stanowi przedmiot badań, zarówno dyscyplin filozoficznych, jak i nauk szczegółowych. Ten humanistyczny trend współczesnej nauki znalazł rów-