Syst Finansowy98 99

udziału w uzdrawianiu i dokapitalizowywaniu polskich banków. Czwarty etap (od 1 stycznia 1999 r.), w rezultacie porozumienia z OECD, charakteryzuje się tym, że banki zagraniczne mogą swobodnie otwierać swoje oddziały w Polsce, a ich funkcjonowanie opiera się na zasadzie traktowania narodowego, tzn. uwzględnia jednakowe traktowanie na terenie kraju wszystkich instytucji kredytowych.

Tabela 2.4. Aktywa i kapitał wyróżnionych grup banków w Polsce (stan na 31 grudnia 2002 r.)

	Liczba	Kapitał zakładowy (fundusz statutowy, fundusz udziałowy)^1
Wyszczególnienie	banków w grupie	ogółem		w tym zagraniczny
		min zł	%	min zł	%	min zl	%
Sektor bankowy, w tym	664	11 147	100,0	6 742	60,5	467 118	100,0
Banki spółdzielcze	605	475	4,3	0	0,0	23 416	5,0
Banki komercyjne, w tym	59	10 672	95,7	6 742	63,2	443 702	95,0
Banki z przewagą kapitału polskiego	14	2 560	23,0	171	6,7	129 910	27,8
Banki kontrolowane pzez inwestorów zagranicznych, w tym	45	8 112	72,7	6 571	81,0	313 792	67,2
Banki ze 100%-owym udziałem kapitału zagranicznego	23	3 024	27,1	3 023	100,0	34 250	7,3

¹ Kapitał grupy banków ogółem, niezależnie od tego, czyją jest własnością. Źródło: Sytuacja... (2003), s. 40.

Kwestia udziału kapitału zagranicznego w systemie bankowym budzi szereg kontrowersji (Jaworski, 2001). Ich istotę doskonale oddaje opinia zaprezentowana przez S. Lachowskiego, który pisze „Problem udziału kapitału zagranicznego w strukturze własnościowej sektora bankowego wiąże się [...] z obawą oddania kontroli właścicielskiej nad bankami w ręce instytucji i ludzi, których interesy mogą być sprzeczne z krajowymi. Konieczność zachowania narodowego charakteru sektora bankowego uzasadniana jest strategicznymi interesami kraju, bezpieczeństwem gospodarki lub potrzebą ochrony słabszych podmiotów krajowych”¹⁹. Autor ten stwierdza również: „Banki zagraniczne odgrywają ważną rolę w podnoszeniu jakości i rozszerzaniu zakresu usług bankowych oferowanych na polskim rynku. Ich rosnący udział w rynku wzmacnia konkurencję wymuszając pozytywne zmiany w pozostałej części sektora”²⁰.

Według danych Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego liczba banków kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych zwiększyła się z 39 w 1999 r. do

¹⁹    S. Lachowski (1998), s. 64.

²⁰    Tamże, s. 14.

45 w 2002 r. Udział funduszy i aktywów 45 banków z przewagą kapitału zagranicznego w funduszach i aktywach sektora bankowego na koniec 2002 r. wyniósł 78,4% i 67,2% (wobec 80,2% i 68,7% w 2001 r.) Banki te w 2001 r. zgromadziły 62,2% depozytów sektora niefinansowego oraz udzieliły 70,5% kredytów (w 2001 r. 63,9% i 71,3%). Oddziały za granicą miał Kredyt Bank (oddział w Wilnie z 5 filiami) i Bank Polska Kasa Opieki SA (2 oddziały), a przedstawicielstwa zagraniczne

_Kredyt Bank SA (w Kaliningradzie), BGŻ SA (w Moskwie) oraz Raiffeisen

Bank Polska SA (na Litwie). Ponadto 3 banki (BRE Bank SA, Kredyt Bank SA oraz Bank Pekao SA) miały znaczące pakiety akcji 4 banków zagranicznych.

Przechodząc do drugiego z czynników poważnie oddziałujących na stan i strukturę banków komercyjnych, tj. konsolidacji, należy przede wszystkim wskazać na płynące z niej korzyści. Najbardziej syntetycznie można je ująć w postaci korzyści skali, racjonalizacji sieci oddziałów i filii, pozytywnych perspektyw kon-

Tabela 2.5. Udział (w %) największych¹ banków w sektorze bankowym w Polsce w latach 1996-2002

Stan na koniec roku	5 banków	10 banków	15 banków
W aktywach
1996	48,8	67,3	78,2
1997	46,2	65,7	77,2
1998	42,9	62,3	75,1
1999	47,7	67,7	79,0
2000	46,5	66,7	78,8
2001	54,7	77,6	82,4
2002	53,6	76,8	82,7
W depozytach
1996	52,3	70,5	81,8
1997	51,9	69,8	82,0
1998	51,0	66,7	78,7
1999	55,4	71,0	83,5
2000	54,7	70,3	82,6
2001	59,8	82,1	85,4
2002	60,2	82,2	85,6
W kredytach (brutto)
1996	43,8	65,3	76,5
1997	41,4	62,2	76,2
1998	35,7	60,7	72,9
1999	46,1	68,1	77,5
2000	46,1	66,7	76,8
2001	52,1	75,7	81,3
2002	48,6	74,0	79,9

¹ Pod względem aktywów. Źródło: Sytuacja... (2003), s. 45.