Syst Finansowy088

Wybór celu banku centralnego i określenie odpowiedzialności za stabilność systemu bankowego pozwala logicznie uzasadnić konieczność niezależności banku centralnego od władzy wykonawczej i ustawodawczej. Warto przytoczyć pogląd, iż: „Polityka pieniężna [...] nie może być odizolowana od polityki gospodarczej; niezależny bank centralny powinien dbać o współdziałanie z rządem, aby osiągnąć jak największą harmonizację między nimi. Należy jednak pamiętać, że jest to współpraca między równorzędnymi partnerami. Pozycja banku centralnego zależy od tego, czy cel polityki pieniężnej jest jednoznacznie określony w przepisach prawa. Istotne znaczenie ma także ogólna społeczna opinia o jego konsekwentnej i przekonywającej polityce. Bank centralny może, a nawet powinien, dopóty popierać realizowaną politykę gospodarczą, dopóki nie zagraża ona celowi polityki pieniężnej, którym jest stabilizacja cen”¹⁰.

O niezależności banku centralnego decyduje również tryb powoływania i odwoływania jego władz. Obserwuje się tendencję do stosowania rozwiązań, które stabilizują funkcjonowanie władz banku. Władze banku powoływane są przez najbardziej stabilne ośrodki władzy; kadencja jest kilkuletnia; respektuje się zasadę niemożności odwoływania władz w trakcie kadencji, poza wyjątkowymi sytuacjami, określonymi w statutach banku.

Istotnym elementem autonomii banku centralnego jest tzw. niezależność finansowa, która wyraża się w stabilizacji zasad tworzenia i podziału funduszy banku.

Jak już stwierdziliśmy, na stopień niezależności narodowych banków centralnych w gospodarce rynkowej ogromny wpływ wywierają dokonujące się procesy integracji monetarnej w Europie. Zalecenia zawarte w traktacie z Maastricht oraz w postanowieniach Europejskiego Instytutu Monetarnego, dotyczące koniecznego zharmonizowania statutu i działalności narodowego banku centralnego w poszczególnych krajach ze statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), wskazują nie tylko na istotę ESBC, lecz także na perspektywiczne tendencje w sferze zasad działania tych banków.

W strukturze ESBC występują dwa ogniwa: Europejski Bank Centralny (EBC) oraz narodowe banki centralne^{1 2}. Przyjęto, że głównymi zadaniami ESBC jest:

•    kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej Unii Europejskiej oraz polityki emisyjnej euro, jako jedynej jednostki pieniężnej na terytorium Unii Gospodarczej i Walutowej,

•    realizacja operacji walutowych zgodnie z zasadami współpracy w sferze polityki kursowej,

•    organizowanie sprawnego funkcjonowania systemu rozliczeń pieniężnych i płatności,

•    zapewnienie stabilności systemu finansowego, głównie przez uczestnictwo w realizacji funkcji nadzoru bankowego.

88

1

¹⁰    H. Gronkiewicz-Waltz (1994), s. 37-38.

2

   Na temat zadań, zasad i instrumentów działania EBC i ESBC por. Baka (2001), Solarz (1999), Górska (1999), Szczepańska (2002).