Syst Finansowy123

nikiem działań banku centralnego i decyzji podejmowanych przez banki komercyjne. Warto zauważyć, że chociaż w przedstawionym rozumowaniu nie wprowadziliśmy explicite ani rządu (czy też publicznego systemu finansowego), ani problematyki rzeczowo-kapitałowych związków kraju z zagranicą, to jednak zagadnienia te pośrednio zostały uwzględnione w przedstawionym rozumowaniu (przez parametr p w zapisie funkcyjnym relacji k oraz w uwagach poczynionych przy opisie warunków instytucjonalnych, w jakich bank centralny może próbować kontrolować bazę monetarną). Rozwinięta wersja ujęcia mnożnikowego wskazuje zatem, że we współczesnych systemach monetarnych, funkcjonujących w oparciu o kredytową emisję pieniądza, wszystkie podmioty uczestniczące w życiu gospodarczym w mniejszym lub większym stopniu oddziałują na kształtowanie się rozmiarów obiegu pieniądza. To stwierdzenie z kolei wyjaśnia, dlaczego postrzeganie banku centralnego przez podmioty gospodarcze krajowe i zagraniczne (a więc jego wiarygodność) jest tak istotne w prowadzeniu polityki pieniężnej.

Koncepcje przedstawiające mechanizm kreowania pieniądza jako proces o charakterze mnożnikowym należą do najstarszych⁸. Chociaż przeszły one znaczną ewolucję, to jednak możliwość ich stosowania do programowania i bieżącego prowadzenia polityki pieniężnej jest bardzo ograniczona. Jedną z przyczyn jest wspomniany endogeniczny charakter bazy monetarnej. Inną przyczyną jest to, że model ten może być konstruktywnie wykorzystywany w polityce pieniężnej, pod warunkiem, że mnożnik m będzie miał względnie stały charakter lub przynajmniej, że jego zmiany można będzie przewidywać (prognozować). Realizacja tego warunku napotyka jednak w praktyce duże trudności.

Literatura

Humphrey T. M. (1987) The Theory ofMultiple Expansion ofDeposits: What it is and Whence it Came, “Federal Reserve Bank of Richmond Economic Review”, t. 73.

Krugman P. R., Obstfeld M. (2000) International Economics. Theory and Policy, wyd. 5, Addison--Wesley, Reading, Mass. (skrócona wersja wydania 1 z 1988 r.: Krugman P.R., Obstfeld M. (1997) Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Teoria i polityka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa).

Meyer P.A. (1986) Money, Financial Institutions, and the Economy, Irwin, Homewood, III.

g

Idea mnożnikowego kreowania depozytów przez system bankowy została sformułowana w pierwszej połowie XIX w. w Wielkiej Brytanii (por. Humphrey, 1987).

3. Polityka pieniężna

Zbigniew Polański

Zadaniem polityki pieniężnej (monetarnej) jest regulowanie wewnętrznej wartości pieniądza, czyli jego krajowej siły nabywczej. Bank centralny osiąga to wpływając na cenę pieniądza — na jego cenę wewnętrzną, tj. krajową stopę procentową, oraz na jego cenę zewnętrzną, tj. kurs wymiany waluty krajowej względem innych walut.

Rozdział składa się z dwóch części. W pierwszej poruszamy kilka kwestii dotyczących roli banku centralnego we współczesnej gospodarce rynkowej oraz kilka ogólnych problemów związanych z prowadzeniem polityki monetarnej. W drugiej omawiamy politykę NBP po 1989 r.

3.1.    Bank centralny i polityka pieniężna

3.1.1.    Specyfika banku centralnego

Porządkując strukturę systemu finansowego w rozdziale 1 zauważyliśmy, że bank centralny jest nietypową instytucją finansową. Z jednej strony, ma on istotne cechy pozwalające zaliczyć go do publicznego systemu finansowego. Z drugiej strony, jego funkcjonowanie jest w dużym stopniu związane z rynkowym systemem finansowym. Ta dwoistość banku centralnego bierze się stąd, że dostarcza on społeczeństwu dóbr publicznych w postaci efektów polityki pieniężnej oraz innego typu usług (nadzorczych, rozliczeniowych itp.), w trakcie czego wchodzi w ścisłe inter-^a^^cje z prywatnymi instytucjami finansowymi. Warto również przypomnieć, że banki centralne wyłoniły się w sposób ewolucyjny ze świata bankowości komercyjnej , chociaż w sensie struktur organizacyjnych powstawały najczęściej w wyniku decyzji władz państwowych.

Przykładami banków centralnych, które rozwinęły się z banków komercyjnych, są dwa najstar-^SZe b^anki centralne świata: Bank Szwecji (założony pierwotnie w 1657 r.) oraz Bank Anglii (założony ^w 1694 r.).