Sztuka romańska

Sztuka romańska

Termin „sztuka romańska" wprowadzono w XIX w. na określenie średniowiecznej sztuki europejskiej od XI do potowy XIII w. Miała ona charakter międzynarodowy, a jednocześnie silne cechy regionalne. Zachowała się przede wszystkim jako zabytki architektury' sakralnej i stanowiące jej dekoracje rzeźby (umieszczane nad wejściem do kościołów tympanony i bogato zdobione same wejścia, czyli portale, zwieńczenia kolumn, czyli kapitele). Sztuka romańska odwoływała się do wzorów architektury rzymskiej, ale oddziaływała na nią także architektura bizantyńska i mauretańska (we Włoszech i w Hiszpanii). Budulcem, z którego wznoszono świątynie czy zamki, byt kamienny, pięknie obrobiony cios. Kościoły budowano na planie krzyża, a prezbiterium często zamykały apsydy (I plan katedry w Chartres, s. 239). Kamienne sklepienie było zazwyczaj kolebkowe, o pełnym tuku. Kościoły, zwłaszcza wielkie katedry oraz kościoły klasztorne (i same klasztory) chętnie zdobiono kamienną rzeźbą. Wykoizystano w niej motywy roślinne i zwierzęce, także fantastyczne. W sztuce romańskiej stosowano również dekorację mozaikową, ale przewagę zdobyty malowidła ścienne.

Krużganek klasztoru benedyktyńskiego w Moi ssać (Langwedocja). Opactwo należące od połowy XI w. do kongregacji kluniackiej zostało rozbudowane ok. 1100 r. Krużganek klasztorny - zwykle arkadowy - okala „serce" klasztoru, czyli wewnętrzny dziedziniec zabudowań (wirydarz), będący często ogrodem.

Mozaika z przedstawieniem wypędzenia Adama i Ewy' z raju w bazylice św. Marka w Wenecji. Mozaiki - niezwykle popularne w starożytności i bardzo ważne w sztuce wczesnochrześcijańskiej - przeżywają swój renesans w świecie bizantyńskim i na Półwyspie Apenińskim w XII—XIII w. Wykłada się nimi apsydy, kopuły, niekiedy wypełniają niemal całe wnętrze świątyni.

Fragment południowego portalu

z opactwa św. Wincentego na Ołbinie, obecnie w kościele św. Marii Magdaleny we Wrocławiu (koniec XII v/.). W architekturze romańskiej portal był zdobiony bardzo często bogatym programem ikonograficznym. Dekoracja na archiwolcie (czyli tuku) portalu oł-bińskiego jest najwcześniejszą dekoracją z rzeźbami figuralnymi na północ od Alp.

Fasada katedry św. Marcina w Lukce (XII w.). Na architekturę romańską w Toskanii oddziaływały' także sztuka Bizancjum i islamu. Rzędy kolumienek fasady inkrustowano różnokolorowym marmurem.

Copyright© by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o. o. Warszawa 2003