Słownik7

590 psychologia ego

Dziedzina ta jest właściwie ograniczona jedynie granicą wieku badanych - dotyczy każdego procesu mającego miejsce w okresie między niemowlęctwem a pokwitaniem; też >■ rozwój dziecka, > psychologia rozwojowa.

psychologia ego (ego psychology)'. 1. ogólnie: psychologia ego oznacza badanie tych rozwijających się struktur i procesów, które są uważane za leżące w zakresie ego; obejmuje ono zwłaszcza pamięć, język, sądy, podejmowanie decyzji i inne, zorientowane na rzeczywistość funkcje; 2. termin określający te warianty teorii psychoanalitycznej, które skupiają się na ego i jego roli w rozwoju osobowości.

psychologia egzystencjalna (existential psychology), określenie to było stosowane kiedyś na określenie punktu widzenia, którego zwolennikiem byt E.B. Titchener (>• struk-turalizm). Jednak w dzisiejszym użyciu prawie zawsze odnosi się do którejś z wersji stanowisk psychologicznych, które wyłoniły się z >■ egzystencjalizmu.

psychologia ekologiczna >- ekologiczna psychologia.

psychologia eksperymentalna (experimen-tal psychology), bardzo ogólny termin, który może być stosowany na określenie każdego podejścia do badania zagadnień psychologicznych, które wykorzystuje procedury eksperymentalne. Kiedyś termin byl ograniczony do psychologii „laboratoryjnej", ale teraz stosowany jest szeroko.

psychologia ewolucjonistyczna (evolutiona-ry psychology), szerokie podejście do badań psychologicznych, które dąży do zrozumienia zachowań w ich ewolucyjnym kontekście. Chociaż podejście to dzieli z *■ socjo-biologią skupienie uwagi na ograniczeniach genetycznych i biologicznych, kładzie ono jednak większy nacisk na rolę czynników społecznych i poznawczych, które są pomijane przez socjobiologów.

psychologia fizjologiczna (physiological psychology), dziedzina psychologii zajmująca się opisywaniem i wyjaśnianiem zjawisk opartych na procesach fizjologicznych i neurologicznych. Wiele tematów oraz metod i technik łączy ją z biologią oraz fizjologią i zazwyczaj odzwierciedla nastawienie korelacyjne - które polega na poszukiwaniu fizjologicznych korelatów zachowania - lub nastawienie redukcjonistyczne - w którym ostatecznych interpretacji działania i myślenia poszukuje się w zasadach fizjologicznych. Używa się także wielu jej synonimów i terminów zbliżonych, w tym: psychologia biologiczna, biopsychologia, psychobiologia oraz psychofizjologia.

psychologia funkcjonalna Ifunctional psychology) >■ funkcjonalizm (1., 2.).

psychologia genetyczna (genetic psychology), termin przeważnie używany jako przybliżony synonim tego, co powszechniej nazywane jest >■ psychologią rozwojową. Należy jednak zauważyć, że psychologia genetyczna obejmuje też gałąź psychologii porównawczej i koncentruje się na procesach rozwojowych, które leżą u podstaw zjawisk badanych u organizmów dojrzałych.

psychologia Gestalt >■ psychologia postaci.

psychologia głębi (depth psychology), ogólny termin stosowany na określenie każdego systemu psychologicznego, który zakłada, że wyjaśnienie zachowania można znaleźć na poziomie nieświadomym. Klasycznymi przykładami są teorie Freuda i Junga, a wielu autorów stosuje ten termin jako bliski synonim psychoanalizy.

psychologia hormiczna (hormic psychology), system psychologiczny związany z poglądami urodzonego w Anglii psychologa społecznego W. McDougalla. Oparty jest na luźnym zbiorze tez o podstawowych „zorientowanych na cel” lub „celowych” zachowaniach; zakłada się, że są one motywowane przez wrodzone skłonności lub instynkty. Termin hormiczny pochodzi z grec. impuls zwierzęcy.

McDougall, jeden z najaktywniejszych krytyków watsonowskiego behawioryzmu, początkowo przyciągnął licznych zwolenników, w szczególności psychologów społecznych, socjologów i antropologów, z których wielu uważało stanowisko Watsona za zbyt upraszczające i jałowe. Stanowisko hormicz-ne miało jednak poważne niedostatki z powodu braku precyzji definicyjnych w użyciu pojęcia instynktu. Główny filar teorii stał się obiektem ataków bardziej wyrafinowanych behawiorystów, przez co szkoła straciła swój wpływ i popularność. Dziś pozostaje obiektem zainteresowań historyków.

psychologia humanistyczna (humanistic psychology), psychologia rozwinięta w dużym stopniu przez A. Maslowa, który zaproponował ją jako „trzecią siłę” po psychoanalizie i bchawioryzmie, ponieważ uważał psychologię za dyscyplinę zbytnio zajmującą się tym, co neurotyczne i zaburzone (psychoanaliza) i tym, co daje się wytłumaczyć za pomocą teorii mechanistycznej (behawioryzm). Podejście humanistyczne, w rozumieniu Maslowa, powinno zaowocować stworzeniem nauki zajmującej się wyższymi motywami ludzkimi, samorealizacją, rozwojem, wiedzą, zrozumieniem i estetyką. Inni ważniejsi teoretycy związani z tym ogólnym podejściem to: C. Rogers, E. Fromm i R. May.

psychologia indywidualna (individual psychology), historycznie terminu tego używano właściwie jako synonimu >- psychologii różnic indywidualnych; obecnie jest kojarzona z teorią osobowości A. Adlera (>- adlerow-ski).

psychologia inżynieryjna (engineering psychology), gałąź >■ psychologii przemysłowej i organizacji, która skupia się na związkach człowieka z maszyną. Innymi słowy, badanie zachowania osób używających narzędzia, pracujących na maszynach itd. Obejmuje również projektowanie maszyn tak, aby były dopasowane do zdolności poznawczych i behawioralnych operatorów.

psychologia Ja (self psychology), niespecyficzna nazwa stosowana na określenie każdego podejścia w psychologii, które przyjmuje Ja za pojęcie centralne, budując wokół niego interpretację wszystkich innych procesów i zjawisk.

psychologia kadr (personnel psychology), ogólne określenie takiego aspektu >■ psychologii przemysłowej i organizacji, który zajmuje się: a) dobieraniem, kierowaniem i ocenianiem kadr oraz b) wieloma czynnikami związanymi z pracą, takimi jak morale, osobista satysfakcja, stosunki kierow-nictwo-pracownicy, poradnictwo.

psychologia kliniczna (clinical psychology), dziedzina psychologii, której przedmiotem jest nienormalne, zaburzone, nieprzystoso-wawcze zachowanie. Do szerokiego zakresu praktyk klinicznych należą: diagnoza, ewa-luacja, klasyfikacja, leczenie, prewencja i badania. Mimo że w ostatnich latach pojawiła się silniejsza tendencja do podejścia empirycznego, w którym klinicysta opiera się na metodologii i odkryciach ustalonych w badaniach ogólnopsychologicznych, psychologia kliniczna nadal zachowuje swój historyczny charakter, czyli orientację medyczną. Aby docenić całą różnorodność metod dostępną praktykującemu klinicyście (która wydaje się jeszcze bardziej złożona osobie poszukującej pomocy terapeutycznej), należy zapoznać się przynajmniej z najważniejszymi i najszerzej praktykowanymi terapiami: >- zachowanie, >■ chemoterapia, > terapia zorientowana na klienta, »• poznawczo-be-hawioralna terapia, *- grupa spotkaniowa, >■ Gestalt terapia, >■ terapia grupowa, >■ psychoanaliza (różne formy) itd.

psychologia ludowa (folk psychology), psychologia codzienna, zdroworozsądkowa. Psychologiczne pojęcia, zasady, sposoby rozumienia (i niezrozumienia) zjawisk, które podzielane są przez większość laików.

psychologia matematyczna (mathematical psychology), termin określający każdą próbę usystematyzowania psychologicznych pojęć, hipotez i teorii za pomocą formalnych terminów matematycznych. Psychologia matematyczna nie reprezentuje określonej koncepcji czy też dziedziny, chociaż niektóre zagadnienia lepiej poddają się analizie matematycznej niż inne. Udało się to do pewnego stopnia w dziedzinie psychofizyki, podejmowania decyzji, uczenia się i przetwarzania informacji; w innych dziedzinach, takich jak psychologia kliniczna, psychologia osobowości i społeczna, jak dotąd nie udało się.

psychologia „miękka” *• „miękka” psychologia.

psychologia naukowa (scientific psychology), zasadniczo: tworzenie wiedzy psychologicznej za pomocą >- metody naukowej; biorąc pod uwagę wielość procedur i dowolność interpretacji, termin ten w gruncie rzeczy obejmuje całą psychologię.

psychologia obiektywna (objective psychology), ogólne określenie takich podejść do