Słownik12

600 psychoterapia

tego, co ma właściwości lecznicze w zaburzeniach psychicznych. Obydwa znacznia wcale nie muszą być równoznaczne.

psychoterapia (psychotherapy), w najbardziej ogólnym sensie: zastosowanie każdej metody, która ma łagodzące lub lecznicze oddziaływanie na wszelkie zaburzenia psychiczne, emocjonalne lub zachowania. W takim znaczeniu termin ten jest neutralny w stosunku do teorii leżącej u jego podstaw, zastosowanych metod lub formy i czasu trwania terapii. Jednakże w praktyce, mogą mieć zastosowanie kwestie prawne i zawodowe. W literaturze specjalistycznej termin ten jest prawidłowo używany jedynie wówczas, gdy psychoterapię wykonuje osoba o odpowiednim przeszkoleniu, stosująca ogólnie przyjęte metody. Więcej na ten temat >- psychiatra, >• psychoanalityk, >■ psycholog i »■ psychoterapeuta. Termin ten często bywa używany w skróconej formie - terapia

-    zwłaszcza gdy dodane są wyrazy określające formę terapii lub nastawienie teoretyczne stosującego ją terapeuty. Niniejszy Słownik podaje te różne formy pod hasłami odnoszącymi się do wyrazów określających.

psychoterapia filozoficzna (philosophical psychotherapy), podejście do terapii opierające się na założeniu, że przekonania, postawy i Weltanschauung (ogólny pogląd na życie) danej osoby mają duży wpływ na jej zachowanie, uczucia i sposób radzenia sobie z rzeczywistością. Głównym celem jest zmiana postawy filozoficznej pacjenta. Podejścia fenomenologiczne, takie jak terapia Ro-gersa, zorientowana na kliencie, i logoterapia Frankla, zawierają elementy filozoficzno--psychoterapeutyczne, ale prototypem podejścia filozoficznego jest terapia egzystencjalna.

psychotogenny (psychotogenic), charakteryzujący zdarzenia, okoliczności lub substancje wywołujące stany psychotyczne.

psychotomimetycznc (psychotomimetic), dosłownie: naśladujące psychozę. Po raz pierwszy użyto tego terminu w odniesieniu do leków psychotropowych, których działanie

-    jak zakładano - naśladowało zaburzenia psychotyczne; dotyczyło to zwłaszcza takich halucynogenów, jak LSD. Takie założenie nie wytrzymało próby i termin psycholomi-metyczny jest obecnie luźno używany w celu określenia leków wywołujących stan podobny do zaburzenia psychotycznego.

psychotropowy (psychotropic), dosłownie: zmieniający psychikę lub zmieniający nastrój. Termin ten jest najczęściej używany w celu określenia leków, które oddziałują na czynności psychiczne, takich jak stosowane w terapii lękowej: przeciwlękowe, przeciwdepresyjne przeciwpsychotyczne oraz halucynogeny (np. LSD, meskalina). Podobnie jak określenie psychoaktywny, termin len bywa stosowany w luźny sposób. [Współcześnie nic są to synonimy, psychoaktywny dotyczy substancji uzależniających (najczęściej nie są to leki) - przyp. red ]

psychotyczna depresja >■ depresja psychotyczna.

psychotyczna rezygnacja (psychotic surren-der), termin sporadycznie używany w celu scharakteryzowania reakcji u osób osiągających punkt, w którym uznają się za pobitych, poddają się w walce z rzeczywistością, uciekają się do wycofania psychotycznego.

psychotyczne cechy niespójne z nastrojem

(mood-incongruent psychotic features) >- psychotyczne cechy spójne z nastrojem.

psychotyczne cechy spójne z nastrojem

(mood-congruent psychotic features), urojenia i halucynacje o treści zgodnej z przejawianym nastrojem, np. stany maniakalne, którym towarzyszą urojenia o posiadaniu wielkiego majątku, ogromnej władzy i majestatu. Często spotykane są także cechy niezgodne z nastrojem, np. Stany maniakalne, którym towarzyszą urojenia prześladowcze bez treści wielkościowych.

psychotyczne zaburzenia (psychotic disor-ders), ogólny termin obejmujący dużą grupę zaburzeń psychicznych pochodzenia organicznego lub emocjonalnego. We współczesnej nozologii psychiatrycznej zaburzenia te dotyczą znacznego upośledzenia w > badaniu rzeczywistości 2. Oznacza to, że dana osoba dochodzi do nieprawidłowych wniosków dotyczących rzeczywistości zewnętrznej, dokonuje niewłaściwych ocen słuszności własnego myślenia oraz spostrzeżeń i nie zmienia postępowania w obliczu przeciwnych dowodów. Do klasycznych objawów zalicza się: urojenia, omamy, zachowania głęboko re-gresywne, niedostosowany nastrój i wyraźne rozkojarzenie. Standardowa literatura kliniczna zalicza do psychoz: >• dwubiegunowe zaburzenie afektywne, >■ krótkotrwałe zaburzenie psychotyczne, »■ schizofrenie (różne), >■ organiczne zaburzenie psychiczne i niektóre >- nastroju zaburzenia.

psychotyczny (psychotic), odnoszący się do >■ psychotycznych zaburzeń. Często używany jest w słowniku w formie złożonej w celu określenia zaburzenia, gdy objawy okazują się typowe dla psychozy lub bardzo przypominają psychozę; np. >■ depresja psychotyczna.

psychotyczny epizod (psychotic episode) > krótkotrwałe zaburzenie psychotyczne.

psychotyk (psychotic), osoba, u której rozpoznano zaburzenia psychotyczne.

psychoza (psychosis): 1. pierwotnie - obecnie rzadko: ogólne, ciężkie zaburzenie psychiczne, patrz hasła poniżej, 2. >■ psychotyczne zaburzenia.

psychoza maniakalno-depresyjna (reakcja lub zespół) (manic-depressive psychosis (or illness, reaction or syndromej) »- dwubiegunowe zaburzenie afektywne.

psychoza etniczna (ethnic psychosis) >■ syndrom specyficzny dla kultury (kulturowy).

psychoza reaktywna (reactive psychosis), ogólny termin, określający psychozę wyrastającą z silnych nacisków środowiskowych i stresów; »• krótkotrwałe zaburzenie psychotyczne.

psychoza symbiotyczna (symbiotic psychosis), termin wychodzący z użycia, obecnie coraz częściej zastępowany terminem > rozwoju całościowe zaburzenie; nie jest zalecany z dwóch względów: ta kategoria zaburzeń wieku dziecięcego ma niewielki związek z typowymi psychozami występującymi u dorosłych, ani też nie wykazano, by zależność symbiotyczna między rodzicem a dzieckiem, będąca hipotetyczną przyczyną tych zaburzeń, stanowiła główny czynnik w ich etiologii.

psychoza w przebiegu miażdżycy mózgu

(psychosis with cerebral arteriosclerosis) >■ otępienie wielozawałowe.

psychoza wielonerwowa (polyneuritic psychosis), sporadyczny synonim >- Korsakowa zespołu.

psychro-, ang., prefiks w złożeniach oznacza zimny.

psylocybina (psilocybin), halucynogen otrzymywany z grzyba meksykańskiego. Ma działanie podobne do LSD i wykazuje z nim >• tolerancję krzyżową.

ptoza (ptosis), opadanie. Termin używany w odniesieniu do narządów lub części ciała, np. opadanie powiek spowodowane porażeniem.

PTSD >• pourazowe zaburzenie stresowe.

pubertas praecox >- pokwitanie przedwczesne.

pubes: 1. owłosienie łonowe lub cały owłosiony obszar obejmujący dolną część brzucha i narządy płciowe; 2. kości łonowe tworzące część miednicy.

publiczna opinia >- opinia publiczna.

publiczność (public), ogól ludności. Należy zauważyć, że termin ten może zostać odniesiony do: a) wszystkich ludzi w państwie lub b) ludzi, którzy mają wspólne zainteresowania. Warto podkreślić, że to szczególne użycie terminu bywa podobne do terminu grupa, ale nie ma konotacji - organizacja', > grupa.

publiczny (public): 1. otwarty, nieograniczony, dostępny; 2. odnoszący się do ludzi lub - przez rozszerzenie - do rządu.

pudenda, zewnętrzne narządy płciowe.

Pulfricha zjawisko (Pulfrich phenomenon), zjawisko wzrokowe, w którym wahadło wprawione w jednostajny ruch postrzegane jest jako poruszające się po torze eliptycznym, gdy obserwacja przeprowadzana jest jednym okiem przez filtr o średniej gęstości.

punkt krytyczny migotania (flicker fusion point) *• krytyczna częstotliwość migotania.

punkt nastawczy (set point), wartość zaprogramowana w serwomechanizmie - po wykryciu odstępstwa od niej włączają się mechanizmy kompensujące, by to odstępstwo zredukować; na zasadzie punktu nastaw-czcgo, w ten mniej więcej sposób rozumianego, działa wiele mechanizmów biologicznych, np. >• termoregulacja.