Zaburzenia my�lenia (3)

70 Psychiatrią

ir] Tótcut

Myśli natrętne (obsesje)j Myśli uporczywie powracające, narzucające się, choremu z poczuciem przyiirusu, mimo prób i wysiłku wkładanego w ich oddalenie, lecz zawsze traktowane jako myśli, i to myśli własne, choć najczęściej niezgodne z poczuciem własnego' „ja”. Mogą one mieć charakter wyobrażeń, wśptf mnień, przekonań, pomysłów, wyjaśnień, pytań lub stwierdzeń. Treść myśli natrętnych może mieć dla doznającego wartość względnie neutralny (np. oderwane skojarzenia, przypomnienia słów piosenki, wypowiedzi, hasła)! wtedy przedmiotem skarg jest jedynie ich uporczywość i niemożność odsunięcia od siebie. Częściej jednak tręść natręctw odzwierciedla różne obawy, zagrożenia, wątpliwości (np. dotyczące zakażenia, zabrudzenia, zachorowania, nieładu, grzechu) o zabarwieniu silnie wartościującym. Czasem wyraźnie kontrastują z uznawanym przez chorego światem wartości (np. treści bluźniercze wobec wartości religijnych lub prześmiewcze, lżące czy przeklinające wobec osób kochanych lub cenionych). Bardzo często treść myśli natrętnych traktowana jest przez chorych krytycznie -wyraźnie dostrzegają i podkreślają ich dysfunkcjonalny lub absurdalny charakter, kwalifikują je jako zjawiska nieprawidłowe czy chorobliwe. Długotrwałe, matręń joięjozważane wątpliwości nazywa się ruminacjami natrętnymi!’Myśli natrętne często współwy stępuj a z innymi natręctwami (p. dalej).

^powolnienie/przyspięszenie. Dwubiegunowe zmiany szybkości, sponta-niezności oraz zmienności, myślenia i wypowiadania się. Termin spowolnienie (zahamowanie) odnosi się do zmniejszenia, a przyspieszenie - do wzmożenia szybkości rozwijania wątków myśli i wypowiedzi. Nasilone spowolnienie, może prowadzić do zalegania jednej myśli (jupnoideizm)* a nasilone przyspieszenie -do bezproduktywnej gonitwy myśli przejawiającej się obfitością wypowiedzi, aż do siowotoku (logorrhoea).

Olamowania/natłok. Otamowanie to chwilowa, zwykle nieoczekiwaną pauza w biegu myśli i wypowiedzi. Subiektywnie może być opisywane jako odczucie nagłej pustki, braku myśli w głowie. Natłok ^mantyzm) - to natomiast subiektywne poczucie uciążliwego nadmiaru spontanicznie pojawiających się wątków i tematów myślenia, zwykle zakłócających produktywność i płynność wypowiedzi. Oba objawy są częstymi składnikami formalnych zaburzeń myślenia w_schizofrenik

Rozwlekłość.)Skłonność do inicjowania kolejnych, zbędnych wątków wypowiedzi, mirnomiezakończeniąj.uż rozpoczętych, co powoduje stopniowe oddalanie się od wątku zasadniczego. Czas wymagany do przekazania myśli wydłuża się, a sprawność porozumiewania spada. Objaw częsty w organicznych zaburzeniach psychicznych.

Stereotypie, perseweracje, iteracje - różne formy nieelastyczności myślenia! wypowiadania się. Należą do zaburzeń wzorców ekspresji intencjonalnej (p. dalej).

Mutyzm. Brak reakcji słownych, mimo zachęt i poleceń kierowanych do chorego. Mutyzm.yyybiórczy ogranicza się do określonych osób lub sytuacji;

Zubożenie myślenia{(alogia). Ograniczenie ilościowej lub treściowej zawartości myślenia i wypowiedzi chorego. Ograniczenie ilościowe, wyraża się zmniejszeniem liczby, czasu trwania, długości i' płynności wypowiedzi, a także dłuższym okresem oczekiwania na reakcje słowne pacjenta. OgraniczenieJre-;

ściowe przejawia się zmniejszeniem różnorodności, i rozbudowy podejmowanych tematów (tu często stereotypie), ubogim zasobem używanych słów oraz mniejszą zawartością informacyjną wypowiedzi, które sprawiają wrażenie „pustych”, mało treściwych. Dłuższa rozmowa ujawnia tego rodzaju ograniczenia nawet wtedy, gdy forma wypowiedzi jest pozornie bogata - kwiecista, napuszona, ozdobna, rozwlekła. Często ma postać pustych, oderwanych rozważań wokół niezbyt licznych, powracających wątków (rezonerstwo).

Myślenie parało gieznej; Polega na występowaniu tak wyraźnych odstępstw., od powszechnych reguł budowania logicznych wypowiedzi, iż ich semantyczna struktura ulega dezorganizacji u przestają być zrozumiałe’: Chory może np. posługiwać się myśleniem nadmiernie konkretnym lub abstrakcyjnym, operować pojęciami o znaczeniu „prywatnym”, nierespektującym powszechnych zasad (jak: dziwaczne neologizmy, podstawienia, zlepki, przybliżenia, przenikanie się znaczeń), grupować pojęcia wg nieczytelnych zasad (nadmierne, niedostateczne lotf niezwykłe kategorie zjawisk), lekceważyć nieścisłości i błędy wnioskowania. Niezrozumiałość może też wynikać z podporządkowania myślenia zasadom innym niż logiczne, właściwym dla wcześniejszych faz rozwoju gatunkowego i indywidualnego człowieka (myślenie synkrctyczne, prclogicżne, magicznej).

Myślenie nieskładne. Nieskładność wynika z nierespektowania reguły składni oraz innych zasad formowania celowego, płynnego i zrozumiałego foku wypowiedzi (dyskursu). Nieskładność jest równoznaczna z syntąktyczną dezorganizacją wypowiedzi, której przejawy należą do dwóch grup.\l.' .Nieskładność gramatyczna wynika z gramatycznej niepoprawności wypowiadanych myśli, w których budowa wypowiedzi zaciera się z powodu dowolności podstawień, rozmycia zasad odmiany i reguł wiążących zdania - efektem są pąragramalyzmy (np. „przypominam w kościele i przyjechali i skojarzyłem sobie kitle lekarzy i ten księży sutannę”). 2. Nieskładność toku wypowiedzi (dyskursu) - polega na zatracaniu przez nią zwartości, celowości i płynności uzewnętrznianych myśli. Przejawy takiego zaburzenia próbowano opisać za pomocą wielu, częściowo nakładających się określeń, np. jako: ześlizgiwanie, uskokowość, utrata celu, mówienie obok, rozluźnienie kojarzeń, rozpraszalność, dźwięczenie, niespójność.

Myślenie niekomunikatywne. Wszystkie wymienione dotąd zaburzenia struktury i funkcji myślenia niekorzystnie wpływają na komunikatywność (zrozumiałość, sensowność) przekazu dla odbiorcy. Jednak źródła dezorganizacji pragmatycznej funkcji wypowiedzi mogą być bardziej specyficzne. Myślenie dereistycznę tworzy wypowiedzi oderwane od rzeczywistości, zatopione w tematach abstrakcyjnych, dalekich od realnej sytuacji i potrzeb, często kwalifikowane jako pseudofilozoficzne, rezonerskie, fantastyczne. Myślenie autystyczne wiąże się z przeniesieniem zainteresowania chorego na. własne życię wewnętrzne, zniekształcone przez objawy psychotyczne, co powoduje utratę zainteresowania kontaktem i wymianą informacji. Również myślenie, egocentryczne cechuje jednostronność spojrzenia odnosząca wszystko'do siebie. Wspólne dla tych stylów komunikacji jest niezainteresowanie odbiorcą. Kontakt ulega ograniczeniu, staje się jednostronny, nierzeczowy i nieskuteczny.

Rozkojąrzenię. Jest to złożone zaburzenie struktury i funkcji myślenia typowe dla schizofrenii. Składają się na nie elementy niekomunikatywności, paralogii