0000016

większego zakresu zginania kolana wymagają osoby korzystające z roweru, prowadzące samochód. Przyczyną ograniczania zakresu zginania w stawie kolanowym może być zbyt wysoka tylna ścianka leja, głębsze niż normalnie zanurzenie kikuta w leju, wadliwe wykonanie paska nad-kłykciowego. Należy tu także brać pod uwagę możliwość istniejącego ograniczenia ruchów w stawie kolanowym po przebytych urazach, schorzeniach itp.

Najistotniejszą częścią oceny jest jednak obserwacja chodu pacjenta w protezie. Interesować nas będzie głównie faza podparcia, bowiem w fazie wymachu możemy oceniać jedynie stabilność osadzenia protezy na kikucie.

Zjawiska obserwowane w płaszczyźnie strzałkowej

1.    Nadmierne zginanie kolana na początku fazy podparcia jest wyrazem kompensacji niedostatecznego wykorzystania zgięcia podeszwowe-go stopy protezowej.

Przyczyną tego może być: zbyt sztywny amortyzator tylny stopy zaopatrzonej w staw skokowy, zbyt sztywny klin piętowy stopy SACH, zbyt obcisły but protezowy, utrudniający wykorzystanie elastyczności klina piętowego, wadliwe ustawienie protezy (nadmierne przesunięcie goleni protezy ku przodowi, nadmierne pochylenie goleni protezy ku przodowi).

2.    Niedostateczne zginanie lub przeprost kolana na początku fazy podparcia jest wyrazem nadmiernego wykorzystania zgięcia podeszwo-wego stopy protezowej.

Przyczynami tego mogą być: zbyt elastyczny amortyzator tylny lub klin piętowy (w zależności od typu stopy protezowej), wadliwe ustawienie protezy (nadmierne przesunięcie goleni protezy ku tyłowi, mniejsze niż 5° pochylenie goleni protezy ku przodowi), zbyt niski obcas obuwia protezowego.

3.    Zbyt szybkie zgięcie kolana w drugiej połowie fazy podparcia jest wyrazem niedostatecznego oporu dźwigni stopy.

Przyczynami tego mogą być: wadliwe ustawienie protezy (zbyt duże przesunięcie goleni ku przodowi lub pochylenie goleni ku przodowi), nadmierna elastyczność przedniego odcinka stopy, powodująca skrócenie dźwigni stopy.

4.    Uczucie zwiększonego nacisku na przednią powierzchnię kikuta w drugiej połowie fazy podparcia i opóźnione przekolebanie stopy jest wyrazem zwiększonego oporu dźwigni stopy protezowej.

Przyczyną tego może być: nadmiernie końskie ustawienie stopy i niedostateczne skompensowanie tego ustawienia obcasem obuwia protezowego, nadmierne przesunięcie goleni protezy ku tyłowi, niedostateczna elastyczność przedniego odcinka stopy.

Zjawiska oglądane w płaszczyźnie czołowej

Prawidłowo ustawiona proteza wykazuje stabilność przy pełnym jej obciążeniu. Przechylanie się goleni protezy na zewnątrz może świadczyć

0    niedostosowaniu leja do szpotawości kikuta lub o nadmiernym przesunięciu goleni na zewnątrz nad stopą protezową. Koślawe ustawienie się protezy w obciążeniu przemawia za niedostosowaniem ustawienia leja do koślawości kikuta lub przesunięciem goleni protezy do przy-środka.

Przyczyna obu tych zjawisk może tkwić wreszcie w nierównomiernym zużyciu zelówki i obcasa buta protezowego lub niedostatecznej szerokości podstawy obcasa.

Ocenę uzupełniamy oglądaniem kikuta po zdjęciu protezy. Otarcia na skórze kikuta występują zazwyczaj w przypadku zbyt obszernego leja, pozwalającego na przesuwanie się kikuta w stosunku do jego ścianek. W tym wypadku nie należy więc powiększać jego objętości. Należy raczej zwrócić uwagę na sposób zakładania pończoszki, sposób wciągania kikuta do leja. Ucisk odczuwany w leju świadczy o niedostosowaniu jego obwodu wewnętrznego do obwodu kikuta lub niedostatkach dopasowania. Miejsca ucisku możemy ustalić obiektywnie na podstawie miejsc zblednięcia skóry, bezpośrednio po wyjęciu kikuta z leja, które ulegają wkrótce większemu zaczerwienieniu. Zasinienie końca kikuta ma charakter zastoinowy. Spotykamy je przy zbyt dużym ucisku okrężnym w bliższej części kikuta i niedostatecznym kontakcie kikuta z lejem w części obwodowej.

Kontrola ukrwienia skóry ma szczególne znaczenie w przypadku amputacji dokonanych na skutek zmian naczyniowych.

Opisane wadliwości protezy wymagają niezwłocznej korekty. Solidny

1    stojący na odpowiednim poziomie wykonawca nie powinien dopuścić, aby proteza z wadami wykonania i dopasowania została wydana pacjentowi.

Zaopatrzenie protezowe kikuta uda

Zopatrzenie protezowe kikuta uda jest problemem bardziej złożonym w porównaniu z zaopatrzeniem kikuta goleni. Obok dopasowania leja wymaga ono zastąpienia straty dwóch, ważnych dla statyki kończyny i jej funkcji ruchowej, stawów: kolanowego oraz skokowego.

Proteza uda składa się z dopasowanego do kikuta i ukształtowanego zewnętrznie leja, mechanizmu stawu kolanowego, goleni oraz stopy. Goleń i stopa protezową nie różnią się w zasadzie od odpowiadających im elementów budowy protezy goleni (ryc. 18).

Lej protezy uda. Kikut uda posiada przewagę tkanek miękkich otaczających kość udową. Dlatego też odpowiednie do tego ukształtowanie wnętrza leja jest warunkiem stabilnego i wygodnego osadzenia w nim kiku-

3 Zaopatrzenie ortopedyczne 33