0000018

Odruch toniczny szyjny asymetryczny

Najlepiej jest go wywoływać u dziecka leżącego na plecach. •Spontaniczny lub też sprowokowany obrót głowy dziecka na bok (lewy lub prawy) wywołuje powolny wyprost kończyn, w których kierunku zwrócona jest twarz dziecka, oraz zgięcie kończyn, ku którym zwrócona jest potylica (ryc. 3). Reakcja może dotyczyć kończyn zarówno górnych, jak i dolnych lub też ograniczać się do kończyn górnych. Okresem fizjologicznego występowania odruchu jest 2—6 miesiąc życia dziecka. Orlruch ten poprzez wyprost kończyn, w których kierunku zwrócona jest twarz, toruje umiejętność dotykania i chwytania przedmiotów, przez co odgrywa ważną rolę w rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Odruch toniczny szyjny symetryczny

Może być wyzwalany zarówno w pozycji na brzuchu, jak i w pozycji na plecach. Zgięcie głowy dziecka w kierunku klatki piersiowej wywołuje zgięcie kończyn górnych i wyprost kończyn dolnych. Odwrotnie, odgięcie głowy dziecka do tylu powoduje wyprost kończyn górnych i zgięcie kończyn dolnych (ryc. 4). U zdrowych niemowląt odruch toniczny szyjny symetryczny pojawia się w 3 miesiącu i utrzymuje do końca 6 miesiąca życia. W okresie tym odgrywa ważną rolę w rozwoju statyki, ułatwiając dziecku unoszenie się na koń-

Ryc. 4. Wyzwolony poprzez spontaniczne uniesienie głowy odruch toniczny szyjny symetryczny u zdrowego niemowlęcia

czynach górnych, gdy leżąc na brzuchu dźwiga głową z podłoża. Pojawienie się odruchu zapoczątkowuje rozwój okresu ezworonożności.

Odruch podparcia

Odruch podparcia wywołuje się zazwyczaj u dziecka trzymanego w pozycji pionowej. Zbliżanie nóżek do podłoża tak, aby wywarło ono ucisk na stopy, wyzwala toniczny wzrost napięcia w mięśniach zginaczach i prostownikach, czyniący z kończyn dziecka silne podpórki. Reakcja nie ma jednak związku z działaniem siły antygrawitacji i może być wyzwolona również u dziecka leżącego, a nawet trzymanego głową do dołu. Występuje on od okresu noworodkowego do końca 4 miesiąca życia. Po tym okresie nóżki niemowlęcia utrzymywanego w pozycji pionowej pozostają podkurczone (5—6 miesięcy życia). Bardzo szybko jednak uczy się ono posługiwać swoimi kończynami dolnymi i gdy zbliżymy je np. do krawędzi stołu, usiłuje postawić na niej nóżki. Te kolejne stadia określamy jako okres fizjologicznej astazji, a potem optycznej gotowości do stania. Brak gotowości do stania w czwartym kwartale życia wskazuje na opóźnienie rozwoju dziecka.

Odruchy prostowania

Odruchy prostowania stanowią podstawę czynności ruchowych zwierząt. Obecność ich np. u kota umożliwia mu spadanie bez narażenia się na uraz. U zwierząt są też one obecne od urodzenia i z niewielką zmianą utrzymują się przez całe życie. U człowieka obserwujemy je tylko w pewnym okresie rozwoju, gdy z istoty apedalnej staje się on istotą czworonożną, a potem dwunożną. Znajomość odruchów prostowania odgrywa ważną rolę w rozumieniu mechanizmów kierujących czynnościami ruchowymi niemowlęcia. Do najważniejszych z nich należą:

Odruch prostujący ciało „typu śrubowego"

Najlepiej go obserwować podczas spontanicznego obracania się niemowlęcia z pleców na brzuch. Skręt głowy, który zapoczątkowuje reakcję, wyzwala w sposób niejako łańcuchowy obrót barków z towarzyszącym wyprostem i odwiedzeniem kończyny górnej przeciwnej strony ciała w stosunku do kierunku obrotu, po czym po dokonaniu skrętu barków następuje skręt miednicy (ryc. 5). Kolejność odruchu może być od-

39