0000023

mieszczenie osi stawu biodrowego i kolanowego), zbyt sztywny klin piętowy stopy protezowej, brak pełnego wyprostu stawu kolanowego protezy (ograniczenie swobody ruchu obrotowego mechanizmu stawu, zbyt silne napięcie elastycznej taśmy kontrolnej), zbyt wysoki zderzak powodujący przyspieszony kontakt kosza i w następstwie tego zgięcie kolana protezy. Podobne następstwa obserwujemy w przypadku nadmiernego przechylania tułowia ku tyłowi.

Powłóczenie stopą protezy w fazie wymachu. Jest ono na ogół wynikiem niedostatecznego wykorzystania zderzaka do propulsji. Przyczyną tego może być wada konstrukcyjna (zbyt niski zderzak, zbyt elastyczny) lub częściej niewłaściwe sterowanie środkiem ciężkości ciała. Brak dynamiki w przemieszczaniu środka ciężkości nad zdrową kończyną pod-pórczą osłabia efekt wykroku protezy, wprawianej w ruch siłą rozprężającego się zderzaka. Występuje to najczęściej u osób rozpoczynających dopiero chodzenie w protezie, u osób słabych fizycznie, nie usprawnianych.

Przyczyną powłóczenia protezą może być wreszcie niewydolność mięśni odwodzicieli uda po stronie zdrowej, powodujące opadanie miednicy po stronie protezowanej.

Wydłużenie czasu trwania fazy wymachu protezy. Może ono być spowodowane niedostatecznym napięciem elastycznej taśmy kontrolnej.

Konserwacja protez kończyny dolnej

Dbałość o dobry stan protezy jest obowiązkiem każdego użytkownika i leży w jego własnym interesie. Sprawna proteza umożliwa mu bowiem poruszanie się, wykonywanie pracy zawodowej lub kontynuowanie nauki. Każdy pracujący lub uczący się inwalida ma prawo do uzyskania protezy zapasowej, aby w przypadku uszkodzenia protezy i konieczności jej naprawy mógł nadal kontynuować pracę czy. naukę. Każde, drobne nawet, uszkodzenie należy natychmiast zgłaszać w zakładach, które protezę wykonały. W ten sposób można uniknąć poważniejszych uszkodzeń i przedwczesnego zużycia protezy. Niektóre poradnie zaopatrzenia ortopedycznego wymagają uprzedniego zgłoszenia się inwalidy do oceny protezy.

Inwalidzie nie wolno dokonywać samodzielnych przeróbek ani zmian konstrukcyjnych protezy. Przez prawidłową konserwację natomiast może uniknąć uszkodzeń protezy i zapewnić jej dobrą sprawność.

Użytkownik powinien traktować protezę jak własną kończynę, dbając o jej należyty stan i czystość. Ubranie, obuwie, skarpetki należy możliwie jak najwcześniej zdejmować z protezy, dając okazję do jej przeglądu, przewietrzenia i wysuszenia. Podczas codziennego używania proteza ulega bowiem zawilgoceniu i zakurzeniu, co wpływa niekorzystnie na stan jej elementów konstrukcyjnych, a szczególnie mechanizmów ruchowych. Działanie potu na wewnętrzną powierzchnię leja uszkadza lakier i wpływa szkodliwie na drewno i jego spoiny. Sposób utrzymania leja w czystości omówiono w rozdziale dotyczącym higieny kikuta.

W "przypadku używania protezy z lejem podciśnieniowym należy dbać, aby zarówno na wentylu, jak i w jego łożysku nie gromadził się osad ciał obcych: talku, kurzu, nitek wyrwanych z pończoszki podczas wciągania kikuta do leja. Na noc wentyl powinien być wyjęty w celu wysuszenia zawilgoceń powstałych w ciągu dnia w samym wentylu i jego łożysku. Wentyl metalowy należy wkręcać palcami, obracając go zgodnie z ruchem wskazówek zegarka. Do wykręcania wentyla metalowego, jak też wentyla gumowego, nie należy używać narzędzi. W razie stwierdzenia nieszczelności wentyla należy zwrócić się do wykonawcy z prośbą o jego wymianę.

Protezy kończyn dolnych mają na ogół proste mechanizmy stawów, wymagające jedynie okresowego naoliwienia. Regulacji stopnia swobody ruchu osi stawu kolanowego powinien w zasadzie dokonywać technik przy wydawaniu nowej lub przy naprawie posiadanej protezy. W przypadku używania stopy z ruchomym stawem skokowym należy pamiętać o okresowej wymianie stożków gumowych (amortyzatorów). Bezpieczeństwo oraz sposób chodzenia w protezie zależy także od noszonego obuwia oraz dbałości o stan jego spodów. Zdarte brzegi obcasów ułatwiają poślizg w chwili kontaktu stopy protezowej z podłożem, stwarzają niebezpieczeństwo upadku. Zbyt ciasne obuwie, ze sznurowaną cholewką oraz zbyt sztywnym spodem, utrudnia chodzenie w protezie. Jak już wspomniano, dużą wagę przywiązujemy do wysokości obcasa, szczególnie przy używaniu stopy typu SACH. Powinna być ona jednakowa we wszystkich noszonych butach. Zmiana wysokości obcasa wpływa na ustawienie protezy, powodując jej pochylanie się ku przodowi w przypadku wyższego obcasa niż poprzednio oraz pochylenie się ku tyłowi, gdy obcas jest niższy. Wraz ze zmianą ustawienia protezy zmienia się jej statyczność.

Zaopatrzenie protezowe u dzieci

Cechy charakterystyczne wieku dziecięcego (intensywny rozwój fizyczny i umysłowy, duża ruchliwość) stwarzają wiele wymagań i ograniczeń dla wykonawcy protezy. Proteza dziecięca w zasadzie ma charakter protezy przejściowej (tymczasowej) ze względu na konieczność stałych dostosowań do zmieniającego się wzrostu.

U małych dzieci w wieku do 3 lat stosujemy konstrukcje bardzo uproszczone. Dotyczy to szczególnie dzieci z amputacją powyżej stawu kolanowego. Dziecku rozpoczynającemu chodzenie trudno jest na ogół opanować poruszanie się w protezie zbudowanej według normalnie przy-

47