0000061

Ryc. 84. Schemat dwucięglowej kontroli ruchów protezy ramienia. Na rycinie nie uwidoczniono linki sterującej ryglem stawu łokciowego. 1 — punkt zamocowania osłonki Bow-dena na leju Tamienia, 2 — część ramienna osłonki Bowdena, 3 — linka sterująca zginaniem łokcia oraz rozwieraniem końcówki, 4 — część obwodowa osłonki Bowdena, 5 — zaczep osłonki na części przedramiennej protezy (wg Santschiego).

wym oraz rozwarcia końcówki. Dlatego użytkownicy protezy wykorzystują często dodatkowe źródło siły oddalającej punkt stałego zakotwiczenia linki od dźwigni końcówki chwytnej. Dodatkowym źródłem siły jest tu zwykle ruch ku przodowi przeciwległego barku, będącego miejscem zakotwiczenia całego układu sterującego.

Ten typ zawieszenia, zezwalający na pełną swobodę ruchów w stawie barkowym kikuta, stosowany jest głównie przy długich i średnich kikutach przedramienia, stwarzających warunki do stabilnego osadzenia na nich leja protezy oraz dostateczne ramię dźwigni sterującej ruchami protezy. Zdaniem wielu użytkowników protezy ramienia sterowanie dwu-cięgłowe jest trudne do opanowania i wymaga dłuższych ćwiczeń.

W trójcięgłowej kontroli ruchów protezy ramienia, odbywającej się przy wykorzystaniu tych samych ruchów w obrębie obręczy kończyny górnej, rozdzielamy funkcję zginania przedramienia w stawie łokciowym, funkcje odryglowania i zaryglowania ruchu w stawie łokciowym oraz rozwierania końcówki chwytnej. Każde z wymienionych funkcji obsługiwana jest oddzielną linką sterującą.

Najbardziej wydajnym i dysponującym największą siłą ruchem w obrębie obręczy kończyny górnej jest ruch wysunięcia obu barków do przodu. Dlatego ruch ten wykorzystujemy do rozwarcia końcówki chwytnej. Podczas wysuwania obu barków do przodu zwiększa się odległość między punktem zakotwiczenia zawieszenia na przedniej powierzchni barku po stronie zdrowej a punktem zamocowania osłonki Bowdena na leju protezy lub na przeciwnej części rozdzielonego zawieszenia (ryc. 85). W ten sposób — przy wspomnianym ruchu — linka wybierana z osłonki Bowdena pociąga dźwignię końcówki chwytnej, powodując jej rozwarcie. Zwieranie końcówki, podobnie jak i w systemie dwulinkowym, następuje biernie pod wpływem siły powrotnej, rozciągniętej podczas rozwierania jej sprężyny lub silnej taśmy gumowej, jednak przy czynnej kontroli stopniowo zwalnianej linki sterującej.

Punkt zaczepienia linki kontrolującej ruch w stawie łokciowym, w zależności od typu zawieszenia, znajduje się bądź na końcu taśmy szelkowej biegnącej od punktu neutralnego na skrzyżowaniu taśm zawieszenia ósemkowego, bądź na jednoimiennej połowie zawieszenia rozdzielonego. Koniec obwodowy linki przymocowany jest do przedramienia, nieco ku przodowi od osi stawu łokciowego. W ten sposób przy zginaniu kikuta ramienia w stawie barkowym następuje oddalenie punktów przyczepu linki i w rezultacie ruch zgięcia przedramienia w stawie łokciowym. Prostowanie przedramienia w stawie łokciowym odbywa się biernie pod wpływem siły ciążenia, przy udziale jednak czynnej kontroli tego ruchu za pomocą stopniowo zwalnianej linki sterującej. Wielkość przesuwu linki jest wprost proporcjonalna do odległości między punktem zaczepienia jej końca obwodowego a osią stawu łokciowego, natomiast siła konieczna do wykonania ruchu zgięcia przedramienia w stawie łokciowym jest odwrotnie proporcjonalna do tej odległości.

Odryglowanie i zaryglowanie wreszcie ruchu w stawie łokciowym odbywa się na tej samej zasadzie jak w systemie dwuiinkowym.

W przypadku krótkiego kikuta ramienia, którego dźwignia jest me wystarczająca do uniesienia protezy przy zgięciu w stawie barkowym, do kontroli stawu łokciowego można wykorzystać ruch odwodzenia łopatki kończyny amputowanej. W razie dużych trudności w kontroli czynnej stawu łokciowego decydujemy się na staw łokciowy bierny.

W przypadku amputacji obustronnej zawieszenie sterujące opiera sie. na tej samej zasadzie, przy czym zawieszenie jednej protezy jest zarazem początkiem linki sterującej drugiej protezy. W związku z tym wielu użytkowników protez ma kłopoty z rodzieleniem kontroli tych ruchów. Stąd też wywodzą się udane próby jednolinkowej kontroli wszystkich ruchów protezy przy zastosowaniu nowej konstrukcji stawu łokciowego oraz ręki elektromechanicznej. Od około 5 lat stosujemy zaprojektowany przez J. Obera i Leonharda, sprawdzony w Instytucie Ortopedii i Rehabilitacji

123