0000062(1)

kozy •— NDPG, którego powstawanie jest omówione na str. 134. Faktycznie więc tylko enzymy drugiego rodzaju prowadzą do zwiększenia sumy wiązań glikozydowych w układzie.

Glikozylotransferazy

Glikozylotransferazy katalizują przeniesienie reszty glikozylowej z jednej grupy OH cukru na inną, dlatego reakcja ta (rys. 88) me wymaga dostarczenia energii i jest odwracalna. Na przykład znana jest, katalizowana przez transgalaktozylazę, reakcja przeniesienia reszty galak-tozy z jednej cząsteczki laktozy na pozycję 6 drugiej cząsteczki z wytworzeniem 1 -> 6-galaktozydo-laktozy. Transglikozylacja odgrywa również rolę przy syntezie specyficznych wielocukrów w roślinach lub bakteriach. Na przykład w przypadku obecności większych ilości sacharozy jest możliwa synteza polifruktozanów. Fruktoza jest wtedy przenoszona na łańcuch utworzony z innych cząsteczek tego cukru, przedłużając go kolejno. Wydzielająca się glukoza może przekształcać się częściowo we fruktozę za pomocą reakcji opisanych w pierwszym etapie glikolizy i już w endoergicznej reakcji oba składniki mogą przekształcać się w sacharozę.

Sądzi się, że zgodnie z tym mechanizmem odbywa się synteza lewanów i dekstranów bakteryjnych. Należy w tym miejscu wspomnieć o dekstranie wytwarzanym przez bakterie Leuconostoc mesenteroides, który jest podstawą do produkowania żelów dekstranowych o nazwie Sephadex. Znalazły one obecnie powszechne zastosowanie w badaniach biochemicznych przy rozdzielaniu mieszanin na zasadzie tzw. sita molekularnego.

Synteza wiązań glikozydowych

Pomimo możliwości wytwarzania długich łańcuchów wielocukrów, opisana reakcja transglikozylacji nie jest typową reakcją syntezy, guyż suma wiązań glikozydowych w układzie pozostaje bez zmiany. Do wytwarzania wiązań glikozydowych prowadzi więc tylko reakcja z udziałem związków makroergicznych typu trój fosforanów. Na str. 134 jest przedstawiony mechanizm wytwarzania tzw. aktywnej glukozy, czyli jej urydynodwufosforanowej pochodnej — UDPG. Jak podano, związek ten tworzy się w reakcji UTP i glikozo-l-fosforanu, katalizowanej przez enzym urydylilotransferazę glikozo-l-fosforanową (piro-fosforylazę UDP-glukozową). Związek, ten oraz analogiczne pochodne innych cukrów i innych nukleozydodwufosforanów są zdolne do przenoszenia aktywnego cukru na grupę OH (glikozydową lub alkohplową) innego cukru lub alkoholu, nie mającego charakteru cukru. Ponieważ połączenie cukru z NDP wykazuje znaczny potencjał chemiczny, wytworzenie wiązania glikozydowego nie wymaga już dodatkowej energii. W opisany sposób powstają więc zarówno kilko- jak i wielocukrowce, a reakcje te są katalizowane przez enzymy klasy transferaz, tzw. glikozylotransferazy współdziałające z NDP. Znane są np. 2 enzymy katalizujące syntezę sacharozy: glikozylotransferaza sacharozofosfo-

308