0024 2

wać np. w przypadku metody próbek czasowych w trakcie obserwacji dzieci, które mają do dyspozycji różne zabawki lub na które oddziałują różne bodźce.

Gdy dane zostaną już zebrane, należy je dobrze przedstawić. Można w tym celu odwołać się do metod statystyki opisowej, wykorzystując np. histogramy lub wykresy kołowe. Jeżeli w trakcie obserwacji posługiwaliśmy się kamerą, magnetofonem lub wykonaliśmy krótki zapis słowny czy graficzny, to z dobrym skutkiem możemy wykorzystać cytaty, wyciągi lub streszczenia tych materiałów. Istotną sprawą jest — i na to zwracamy szczególną uwagę — umiejętność oddzielenia tego, co rzeczywiście zostało zaobserwowane, od tego, co jest interpretacją obserwatora. Przygotowując analizę obserwacji dzieci, nic wolno — zdaniem Sterna (1930) — wyciągać żadnych wniosków, jeśli nic znajdują one uzasadnienia w świetle zaobserwowanych faktów.

Prace badawcze w psychologii

Przedstawimy teraz krótki zarys możliwych prac badawczych. Celowo są to propozycje otwarte, aby każdy student mógł samodzielnie skonstruować odpowiednie hipotezy badawcze oraz opracować pełną procedurę badawczą.

Pierwszy przykład dotyczy badań obserwacyjnych nad dziećmi. Badania te zostały omówione dość szczegółowo i należy je analizować łącznie z ogólnym materiałem na temat obserwacji (s. 56-60).

Badanie dzieci: zastosowanie obserwacji

W trakcie studiów psychologicznych wiele osób z ogromnym zainteresowaniem uczy się psychologii rozwojowej. Jest to zazwyczaj świetna okazja do przeprowadzenia samodzielnej obserwacji. Najczęściej wystarczy list polecający czy bezpośrednia rozmowa, aby otrzymać zgodę na jej przeprowadzenie w żłobku lub w przedszkolu. Trzeba jednak wiedzieć, co się chce badać i w jaki sposób chce się to osiągnąć.

Można zastosować któryś z planów eksperymentalnych i powtórzyć wybrane badania Piageta lub badania przeprowadzone przez jego krytyków (por. s. 17-22). Najczęściej będzie to plan z grupami niezależnymi, który pozwala porównywać dwie grupy wiekowe. My jednak przeanalizujemy możliwość przeprowadzenia obserwacji. Przedstawimy tu dwa przykłady badań obserwacyjnych. Pierwszy dotyczy badań nad różnymi formami dziecięcych zabaw. Drugi natomiast dotyczy badania wzorców interakcji w grupie dziecięcej.

1. Zabawy dziecięce

Należy zacząć od przestudiowania teorii poświęconej zabawom dziecięcym i zdecydowania, co chce się badać. Na decyzję tę na pewno będzie miało wpływ to, do jakich dzieci ma się dostęp, w jakim są one wieku oraz w jakiej sytuacji będą one obserwowane. Bardzo istotna jest zatem wstępna wizyta w szkole lub w innej instytucji, w której dzieci będą obserwowane.

Można np. skoncentrować się na różnicach pomiędzy zwykłą zabawą a zabawą rywalizacyjną (por. Sy!va, Lundt, Child Development: a First Course, 1982, s. 164-170). Działania podejmowane w zabawie rywali-zacyjnej są bardziej skomplikowane, podczas gdy zwykłe zabawy są prostsze, wymagają mniejszych umiejętności i mniejszej wyobraźni.

61