0277

odbicia. Sposób ten jest prosty i tani, lecz zawodzi, gdy jest dużo warstw odbijających fale (np. w przypadku jelit).

Prezentacja £ (B-skopia). Jest to pewien rodzaj dwuwymiarowej metody echa, znacznie bardziej skomplikowanej. Stanowi jeden ze sposobów wizualizacji, tj. uzyskania dwuwymiarowego obrazu, czyli ultrasonogramu, wybranego przekroju badanego obiektu. Określonym punktom w ustroju przyporządkowane są w odpowiedni sposób punkty na ekranie oscyloskopu. Metodę tę stosuje się np. do badania jamy brzusznej.

Poza prezentacją B, wizualizację umożliwiają również inne metody, jak np. prezentacja C, fotoscan, vidison, tomografia ultradźwiękowa, a także rzadziej używane sposoby oparte na zasadzie absorpcji fal ultradźwiękowych.

Diagnostyka ultradźwiękowa znajduje coraz szersze zastosowanie w medycynie, np. dla badania oka, mózgu (echoencefalografia), serca, jamy brzusznej (np. w położnictwie dla diagnostyki ciąży) i innych narządów.

Inne zastosowanie ultradźwięków w medycynie. Poza terapią i diagnostyką ultradźwięki mają też i inne zastosowanie w medycynie, np. do badania szybkości przepływu krwi w naczyniach (zwykle na zasadzie efektu Dopplera), inaktywacji bakterii dla produkcji szczepionek, rozpylania leków podawanych w postaci inhalacji (aerozole), sporządzania emulsji, homogenizacji tkanek (np. w badaniach biochemicznych), do budowy przyrządów dla orientacji niewidomych, mikroskopu ultradźwiękowego i in. Duże nadzieje rokuje na przyszłość holografia ultradźwiękowa, która mogłaby umożliwić otrzymywanie obrazów wnętrza ciała ludzkiego.

15.1.2. Infradźwięki

rnfradźwiękami zwane są fale mechaniczne o charakterze fal dźwiękowych, o częstotliwościach poniżej dolnej granicy słyszalności ucha ludzkiego, tj. poniżej 16 Hz (czasem jako górną granicę zakresu infradźwięków przyjmuje się 25 Hz). Podobnie jak w przypadku ultradźwięków, nie istnieje pod względem fizycznym różnica między falami akustycznymi słyszalnymi przez człowieka a infraakustycznymi (infrasonicznymi), których nie może odbierać ucho ludzkie. Również do infradźwięków mają zastosowanie ogólne zasady akustyki. W medycynie pracy za infradźwięki przeważnie uważa się fale o częstotliwości poniżej 16 Hz, dochodzące do człowieka na drodze powietrznej; czasem fale te są tu nazywane „wibracjami powietrznymi”. Źródłem infradźwięków w przyrodzie mogą być pewne wiatry (np. mistral), pioruny, ruchy tektoniczne Ziemi (infradźwięki rozchodzą się w skorupie ziemskiej). Niektóre zwierzęta mogą odbierać infradźwięki; np. dla meduzy niosą one informacje o zbliżającym się sztormie. W przemyśle i komunikacji infradźwięki powstają przy stosunkowo wolnych drganiach różnych urządzeń, np. wielkich wolnoobrotowych wentylatorów, sprężarek, silników, zwłaszcza wysokoprężnych; fale te spotykamy w halach fabrycznych, na statkach, w łodziach podwodnych i in. Do badań nad infra-dźwiękami stosuje się generatory mechaniczne o dużych parametrach geometrycznych, np. piszczałki o długości około 20 m. Ze względu na niską częstość, dużą długość fali (np. przy v = 10 Hz, X w powietrzu = 34 m) i małe tłumienie w ośrodkach, infradźwięki mogą rozchodzić się na duże odległości i przenikać np. przez ściany.

Działanie biologiczne infradźwięków jest jeszcze stosunkowo mało poznane. Mogą one wywoływać, podobnie jak wibracje, rezonans różnych narządów. U ludzi przebywają-

284