CONVAR88

Sposób 28.

Sposób ten daje się zastosować głównie wtedy, gdy uczeni dyskutują przed słuchaczami niewykształconymi. Jeżeli nie ma się ani argumentum ad rem³⁴⁾, ani nawet argumentum ad hominem³⁵⁾, to stosuje się argumentum ad auditores ⁶⁹⁾, tzn. zarzut niesłuszny, którego błędność jednak widoczna jest tylko dla znawcy; znawcą takim jest przeciwnik, ale znawcami nie są słuchacze. W ich oczach więc jest on pobity, zwłaszcza gdy przez ten zarzut twierdzenie jego zostaje w jakiś sposób ośmieszone; albowiem do śmiechu ludzie są zawsze skorzy, a śmiejących się mamy wówczas po naszej stronie. Aby wykazać nieważność zarzutu, przeciwnik musiałby wdać się w długie wywody i sięgać do podstaw nauki lub do innych źródeł; lecz niełatwo znajdą one zrozumienie u słuchaczy.

Przykład. Przeciwnik mówi: „Podczas powstawania gór pierwotnych masa, z której wykrystalizował się później granit i wszelkie inne górotwory, była płynna wskutek ciepła, a więc stopiona; temperatura wynosiła prawdopodobnie ok. 200°R i masa wykrystalizowała się pod pokrywającą ją powierzchnią morza”. Stosujemy teraz argumentum ad auditores mówiąc, że przy takiej temperaturze, a nawet o wiele wcześniej, już przy 80° R morze by dawno wyparowało i unosiło się w powietrzu jako para. Słuchacze śmieją się. Aby nas pobić, przeciwnik musiałby wykazać, że punkt wrzenia zależy nie tylko od temperatury, lecz także od ciśnienia atmosferycznego; gdyby mniej więcej połowa wody morskiej unosiła się w powietrzu w postaci pary, to ciśnienie podwyższyłoby się tak bardzo, że nawet przy 200° R woda nie doszłaby leszcze do wrzenia. Jednakże do takiego wyjaśnienia nie może dojść, gdyż dla nie li/.yków wymagałoby to całego wykładu (Milscherlich, Abhdlg. d. Beri. Akad. 1822).

89