0000082

166 Loki nooiropowe. prokognitywne i poprawiające krążenie mózgowe

Leki nootropowe, prokognitywne oraz poprawiające krążenie mózgowe

Są niejednolitą pod względem struktury chemicznej, mechanizmów działania i efektów klinicznych grupą leków wykazujących wpływ psychotropowy, których wspólną cechą jest poprawianie zaburzonych funkcji o.u.n., w tym stanu czuwania, uwagi i procesów poznawczych.

Mechanizm działania leków nootropowych, prokognityw-nych i poprawiających krążenie mózgowe jest wiązany ze wzmaganiem metabolizmu mózgowego i usprawnianiem neu-roprzekaźnictwa.

Oceny wartości leczniczej omawianych w tym rozdziale leków (por. tabele 7.2 i 7.3) są często rozbieżne. Wprowadzenie na rynek farmaceutyczny niemal każdego preparatu z tej grupy przyjmowane jest z nadzieją i entuzjazmem, po kilku latach pojawia się rozczarowanie, a niekiedy kwestionuje się wartość terapeutyczną danego środka.

Ta osobliwa sytuacja wynika z kilku przyczyn:

•    Oczekiwania chorych co do możliwości farmakologicznego usprawnienia intelektu, pamięci czy procesów poznawczych są duże, często wygórowane.

•    Lekarze nie uwzględniają faktu, że deficyty procesów poznawczych mają różnorodne uwarunkowania i szansa na uzyskanie uniwersalnego leku poprawiającego intelekt czy pamięć jest utopią.

•    Przy promocji leku i dalszej reklamie firmy farmaceutyczne przedstawiają zbyt szeroką ofertę terapeutyczną.

Należy do tego dodać trudności metodologiczne przy ocenie działania leków nootropowych, poprawiających krążenie mózgowe i prokognitywnych oraz postępujący charakter wielu procesów chorobowych, które prowadzą do upośledzenia funkcji pamięciowych, uwagi i intelektu (np. choroba Alzheimera). Nieuwzględnianie tej ostatniej okoliczności jest szczególnie często przyczyną pochopnego kwestionowania wartości poszczególnych leków, których większość działa objawowo, nie usuwa przyczyny choroby i nie wywiera wpływu na jej podstawowe procesy patogenetyczne.

Okoliczności te są przyczyną dwóch typów postaw lekarzy wobec omawianych tu leków: jedni chętnie i szeroko stosują leki nootropowe oraz poprawiające krążenie mózgowe i są przy tym przekonani, że środki te wykazują wpływ leczniczy; drudzy, rozczarowani brakiem spektakularnych rezultatów i brakiem możliwości pełnego przywrócenia sprawności intelektualnej swoich pacjentów, rezygnują z prób terapii deficytów procesów poznawczych.

Jaka jest rzeczywista wartość terapeutyczna tych leków? Jak wspomniano na wstępie, jest to grupa nader niejednolita, o różnych mechanizmach działania i różnych wskazaniach terapeutycznych. Brak jest danych, aby którykolwiek z tych leków działał na czynniki etiologiczne (przyczynowe) schorzeń prowadzących do upośledzenia takich funkcji, jak pamięć, uwaga, procesy poznawcze. Działanie psychotropowe większości (a może wszystkich) leków nootropowych, prokognitywnych wydaje się mieć charakter objawowy, u licznych osób ujawnia się po dłuższym okresie stosowania. Lekom tym przypada pomocnicze znaczenie w terapii wielu procesów organicznych o.u.n., jednak ograniczenie się wyłącznie do ich stosowania i pomijanie możliwych do usunięcia lub korygowania czynników przyczynowych często przynosi zawód. Należy też uwzględnić, że omawiane tu leki nie wywierają większego wpływu na procesy poznawcze i deficyty intelektualne, wynikające z innych przyczyn niż proces chorobowy.