00364

I

O wielości

i różnorodności utopii

Uporządkowanie znanych z historii idei utopijnych lub - mówiąc ściślej - idei, które odgrywały rolę utopii, nastręcza ogromne trudności. Liczba ich jest niemal nieskończona, tak że nie sposób wyliczyć nawet najważniejszych. Tak samo nie można byłoby sporządzić pełnego rejestru ideologii społecznych i kontento-wać się trzeba znajomością pewnych typów, ważniejszych odmian. Ale i liczba odmian wydaje się nie do ogarnięcia, tym bardziej że wyodrębniać je można za pomocą bardzo różnych kryteriów, przy czym każde takie kryterium pozwala nam zwykle uchwycić jakieś doniosłe zjawiska historyczne, które umykają naszej uwadze przy zastosowaniu innej zasady porządkującej.

Tak jest i z utopiami, stanowiącymi przecież szczególny przypadek ideologii. Wspólnota pewnej postawy wobec świata, polegającej - jak mówiliśmy -_na—-ostrym przeciwstawieniu ideału rzeczywistości, pozostawia .wiele .miejsca-na,róznicCw yriikaiace~?~osobli- Cf> wości poszczególnych ludzkich ideałów, warunków^-w jakicirsą^formułowane i propagowane_praz,roli,da-y" ką odgrywają w dziejach. Uderza wszakże to, jak wie-~|