00403

Tak więc natura przeznaczyła ziemię do wspólnego władania i urządziła ją tak, aby trzeba było pracować’ Natura ukształtowała człowiek'a~Tv^akrTpo?óbT~aby pożądał¹on życiaj^^ł^żeństwiej_mógł bez konfliktów ułożyć swe stosunki z innymi ludźmi. Ustanowiła luHźkleTuprawnienia i obowiązki, stwarzając podstawy ~ do^ ^harmonijnego działania całego społecznego,mechanizmu. Gdyby ludzie_pozostali_naturze_posłuszni, życie ich ułpżyłoby_się_szczęśliwie;„doskonałe byłoby też społeczeństwo.

„Nie natrafiając na ciągłe przeszkody, które spokój istoty rozumnej zakłócają lub niszczą, człowiek, wolny od strachu przed nędzą, jeden by tylko miał przedmiot nadziei i jeden motyw działania: dobro p o w s z e c h n e; jego bowiem własne, osobiste cło-^-bro byłoby tamtego niezawodnym skutkiem”⁹.

Świat społeczny odszedł jednak daleko od natury. Naturalne prawdy, jakkolwiek oczywiste i proste, „pozostawały niemal zawsze w zapomnieniu albo we mgle przesądów”, toteż znaczna część pracy Morelly’ego poświęcona jest rozprawie z „błędami” moralności i polityki, czyli inaczej mówiąc, poglądami dominującymi jemu współcześnie i w całej prawie wcześniejszej historii. Tylko pierwotny wiek złoty, stan naturalny ludzko-ści, znajduję łaskę w oczachjitopisty. Ażeby uczynić człowieka szczęśliwym, trzeba powrócić do^ząpomniar nego"prawodawstwa Natury..

Morelly sporządza więc ^wzór kodeksu zgodnego z intencjami natury”, który zawiera szczegółowy opis zasad organizacyjnych idealnego społeczeństwa. Najważniejszą z nich~ jest/zasada zbiorowej własności j [wszystkich dóbr;jednostka będzie utrzymywana przez

społeczeństwo, w zamian za co winna odpowiednio do swych sił i zdolności pracować dla ogólnego dobra. Dalej idą zasady dotyczące organizacji i gospodarki, rolnictwa, handlu i rzemiosła, różnych rodzajów prawa, rządu, rodziny, wychowania, oświaty, polityki karnej itd.

Kiedy czylajdę ówkodeks^az^po^raz. przychodzi na myśl możliwość „przełożenia” go na opis__wvspv szczęśliwej położonei,gdzieś~w^NÓwym~Swiecie. UtOr pia ta me wzbogaca bowiem zasadniczo repertuaru znanych wcześniej pomysłów reformatorskich, lecz jedynie daje w klarownej formie pewną szczególną ich motywację, jaką była utopia ładu wiecznego. Rola jej w dziejach myślenia utopijnego polegała w szczególności na ujawnieniu tego, co w innych utopiach pozostawało nierzadko w stanie utajonym: przekonania

0    możliwości wysnucia z własnej myśli uniwersalnych zasad organizacji społecznej, legitymujących się bezwzględną zgodnością z wieczną Naturą, Rozumem czy też jakąś inną powagą metafizyczną.

Stosunkowo największą historyczną rolę odegrały wszakże utopie ładu wiecznego_nie skonkretyzowane w dokładniejsze projekty dobrego społeczeństwa, lecz poprzestające na dość ogólnikowym postulacie uzgod-menia zasad organizacjLspojćcznej^zasadami Natu-ry czyjRozumuTW tej właśnie postaci stały się one „siłą materialną” w dobie rewolucji 1789 roku, ucząc kwestionowania istniejących autorytetów i instytucji w imię czegoś, co samo zakwestionowaniu nie podlegało ze względu na swą domniemaną powszechność

1    wieczność.

^ Ludzie są z natury wolni i równi!\jeżeli się w to uwierzyto,~Ty7eba~było~zwalcząó~W5zystko, cokolwiek ich pozbawiało wolnoscTIczyniłoliierównymi. Prowa^

125

1

ibid., s. 19.