01032012245

izolowanych elementów dzieła, dychotomizowanie otworu na . treść" i „formę”, wartościowanie utworu poprzez kategorię realizmu, nierozpoznawanie znaków literackich i kulturowych — to tylko niektóre z dostrzeżonych reguł odbioru uczzuowdnego.

Podstawę rozumienia utworu tworzą pojęcia teoretyczne, które określają swoistość sztuki i wyznaczają granice między literaturą a nieliteraturą, np. wyróżniki literackości (fikcja literacka, obrazowość, funkcja poetycka języka), kreacyjny charakter sztuki słowa, rozumienie dzieła jako znaczącej całości, jako sfunkcjona-lizowanego układu. Toteż te fundamentalne pojęcia muszą tworzyć podstawy w organizacji procesu nawet najmłodszych uczniów. Dopiero struktury globalne można z pożytkiem dla procesów odbioru wypełniać wiedzą szczegółową, np. pojęcie fikcji literackiej warunkuje zrozumienie i percepcję takich pojęć, jak świat przedstawiony i jego wszelkie wewnętrzne kategorie. Edukację literacką trzeba zacząć od uświadomienia podstawowych prawd o dziele literackim, pojęć fundamentalnych, które, zdaniem Brunera, są „równie proste jak potężne”: sytuują czytelnika w prawidłowych relacjach wobec dzieła sztuki, umożliwiają obcowanie z nią i odbiór jej wartości.

4. Proces kształtowania pojęć musi być dostosowany do możliwości percepcyjnych dzieci; zasadnicze dyrektywy wyznacza tu psychologia rozwojowa i wyodrębnione stadia inteligencji oraz struktura rozumienia. To zdanie — na pozór sprzeczne z poprzednią tezą — w przekładzie na język konkretnych rozwiązań znaczy, iż działania dydaktyczne trzeba sprowadzić do kilku prostych pytań, ponawianych cierpliwie na każdym poziomie edukacji:

—    fikcja literacka

—    komunikacja literacka

—    funkcja poetycka języka

—    wersyfikacja

—    genologia

—    konwencja

Zmyślone czy prawdziwe? Kto do kogo mówi?

Czym różni się język artystyczny od zwyczajnego?

Jak zbudowany jest wiersz? Co łączy, co różni podobnie zbudowane utwory literackie?

6.

Jak uzależnione są utwory od czasu, w którym powstały?

544