01114

160 [187-189]

Opuszczali te miejsca, gdy zwabiała ich nadzieja jałmużny z okazji odpustu, święta patrona kościoła czy też uroczystości pogrzebowych - były to dni z góry już znane, jałmużny bowiem z okazji uroczystości pogrzebowych były zwykle publicznie zapowiadane.

Te dni rozdawnictwa jałmużny były okazją, jak wspominaliśmy, na|wet do dalekich przemieszczeń, były swoistymi etapami podróży dla wędrownych żebraków. Ale i w obrębie samego Paryża następowały z takich okazji zgromadzenia wielu setek żebraków przed jednym kościołem czy w innym miejscu rozdawnictwa. Testamenty przewidują, że w dniu uroczystości pogrzebowych zgromadzi się aż 1000 czy nawet ponad 2000 żebraków; wspomniany Denis de Mauroy poza opisaną dystrybucją wielkanocną polecił jeszcze w Dzień Zaduszny rozdać przy Saints-Inno-cents (w kościele i na cmentarzu) sumę 4 liwrów w ten sam sposób, a więc dla 960 żebraków¹¹³. W dniu zebrania bractwa pielgrzymów pod wezwaniem Św. Jakuba zwykło się rozdawać jałmużnę żebrakom - każdemu po 1 denarze; gromadziło to wielotysięczne tłumy żebraków¹¹⁴. Niełatwo było zapewne utrzymać w takich dystrybucjach ład i można przypuszczać, że odnosi się do tych sytuacji obraz wielkiego rozdawnictwa jałmużn przez biskupa Orleanu, w którym porządek wśród zgromadzonych tłumów musi utrzymywać kilkudziesięciu pachołków z rózgami i pałkami w ręku¹¹⁵. Tłumaczy to może właśnie - obok niechęci do ostentacji w uroczystościach pogrzebowych - dlaczego niektórzy testatorzy zastrzegali, że nie życzą sobie żadnej dystrybucji jałmużn na pogrzebie¹¹⁶.

Jałmużnictwo indywidualne, to, które z dnia na dzień dostarczało wsparcia tej masie żebraków, pozostaje nam nie znane. Testamenty pozwalają tylko domyślać się go, a zachowane rachunki notują oczywiście tylko jałmużny o poważniejszych rozmiarach. Mamy natomiast pewien ślad jałmużnictwa indywidualnego, pozbawionego ostentacji lub też w niewielkiej mierze z nią związanego, a mianowicie opis zawartości skarbonek, do których składano ofiary na rzecz Hótel-Dieu. Zatrzymamy się tu, tytułem przykładu, na takim opisie zawartości skarbonek w 1416 r.

Hótel-Dieu wystawiał przez cały rok dwie skarbonki - jedną u wejścia do szpitala, pod obrazem Matki Boskiej, i drugą w infirmerii przed kaplicą Św. Ludwika¹¹⁷. Otóż w 1416 r. skarbonka przed głównym wejściem została zgodnie z obyczajem dwa razy otwarta (w lutym i w czerw|cu) i wydobyto z niej sumę ok. 200 liwrów¹¹⁸. Na zawartość skarbonki składały się 22 monety złote (11% wartości całej sumy), ok. 5500 srebrnych blanków po 8 d. (ponad 87% wartości) i ponad 150 małych

113

Zastrzega się jednak „se tant y a de povres” i przewiduje dodatkową dystrybucję w dzień św. Wawrzyńca w trzynastu kościołach - Tuetey, op. cit., s. 541.

¹¹⁴    Bordier, La confrerie des Pelerins de Saint Jacąues..., s. 370 (w. 1324 r. - ok. 3 tys. żebraków).

¹¹⁵    Ze Roman du comte d’Anjou, v. 5640; wg E. Faral, Textes relatifs a la civilisation materielle et morale des temps modernes, Paris 1938, s. 86 sqq.; zanotujmy tu na marginesie, że wśród zgromadzonych tłumów czekających jałmużny większość stanowili okoliczni wieśniacy.

¹¹⁶    Tuetey, op. cit., N. XLIV, s. 601 (1418) - polecenie dystrybucji jałmużn, ale „sans faire assemblće generale de povres gens”.

¹¹⁷    Cf. Coyecque, op. cit., s. 135.

¹¹⁸    Arch. de PAssistance Publique, Comptes de PHótel-Dieu, reg. 3, fol. 49v - obliczeń zawartych w rachunkach nie poddaję weryfikacji.

4. Miejsca rozdania jałmużny. Denis de Mauroy polecił w testamencie rozłożyć dystrybucję jałmużn na 8 dni. Trasy wyznaczone jałmużnodawcom przedstawiają się następująco: poniedziałek 1-9, wtorek 10-21, środa 22-32, czwartek 33-41, piątek 42-54, sobota 55-82, niedziela 83-85, poniedziałek 86-88. Kolejność numerów odpowiada porządkowi marszruty, z drobnymi poprawkami (np. 51-54 znaleźć się powinny między 42 a 43). Podstawa mapki wzięta z planu

Paryża w 1380 r. H. Legranda.