0000100(1)

udział bierze czynność całej kory mózgowej, o czym świadczą zresztą wyniki obserwacji operacyjnych oraz badań specjalnych. Pewne ściśle określone okolice kory mózgowej odgrywają szczególną rolę w czynnościach mowy, są to okolice kory mózgowej przylegające do jąder analizatorów, tj. miejsc, w których odbywa się najwyższa analiza i synteza zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym ustroju, oraz tzw. pola asocjacyjne, znajdujące się pomiędzy analizatorami. Dlatego to mówimy raczej

0    „korowych obszarach mowy” aniżeli o „korowych ośrodkach mowy¹ .

Jest to obszar unaczyniony przez tętnicę dołu Sylwiusza, lewostronną u praworęcznych, prawostronną u leworęcznych. Kompensacja zaburzeń mowy, zwłaszcza u dzieci, u których mózg jest fizjologicznie bardziej plastyczny aniżeli u ludzi starych, świadczy z jednej strony o znaczeniu czynności całej kory mózgowej w mechanizmie mowy, z drugiej strony zaś o możliwości istnienia „obszarów mowy” również w półkuli nic dominującej. W realizacji „mowy zewnętrznej” niezbędne jest współdziałanie ośrodków korowych aparatu mięśniowego mowy (warg, języka, żwaczy, podniebienia, gardzieli, krtani i oddechu), które znajdują sic w okolicy wieczka (operculum). Uszkodzenie obustronne tych ośrodków lub ich połączeń z odnośnymi jądrami w opuszce rdzenia, lub wreszcie samych tych jąder, powoduje zaburzenia w artykulacji mowy (dysar-ihria) lub całkowity brak artykulacji mowy (anarlhria).

O apraksji policzkowo-twarzowej w anartrii oraz w afazji wspomina Th. Alajouanine (1962).

Obok pojęcia „mowy zewnętrznej głośnej”, a więc „mowy słyszanej” odróżniamy jeszcze pojęcie „mowy wewnętrznej”, „mowy niesłyszanej”, stanowiącej do pewnego stopnia „przedstadium mowy głośnej”; są to myśli nie ujęte jeszcze w słowa słyszane lub pisane, bądź też nicprze-trawione myślowo usłyszane lub czytane słowa. Przykładem pewnym tego rodzaju są ludzie, którzy nic umieją „czytać cicho” bez jednoczesnego poruszania wargami („czytanie szeptem”). „Mowa wewnętrzna” dochodzi do skutku, kiedy składniki słuchowe, pcrcepcyjne mowy powiązane są z jej składnikami ruchowymi, ekspresyjnymi. Zaburzenia mowy dotyczyć mogą zarówno „mowy głośnej”, „zewnętrznej", jak i „mowy wewnętrznej”. Chociaż w świetle dzisiejszej wiedzy zarówno fizjologicznej, jak i patofizjologicznej, nie możemy mówić, w ścisłym tego słowa znaczeniu, o ośrodkach mowy, to jednak znajomość wyodrębnionych przez starych autorów „ośrodków mowy” ułatwia nam zrozumienie

1    praktyczne umiejscowienie ognisk chorobowych, prowadzących do zaburzeń afatycznych. Są to następujące „ośrodki mowy".

1. Ośrodek Broca, tzw. ruchowy ośrodek mowy, lub przedni ośrodek Ośrodek Broca mowy: tylna część zakrętu czołowego dolnego po stronie lewej u praworęcznych (według Brodmanna — pole cytoarchitcktoniczne 44, być może wraz z polem 45); rozprzestrzenia się on częściowo na zakręt czołowy drugi (F₂), zakręt środkowy przedni oraz przylegającą część wyspy; ośro-

199