0203

A/„. jest proporcjonalny do natężenia I bodźca już działającego, czyli

A r₀

— const

Na podstawie tego prawa — przy upraszczających założeniach — można wnioskować, że przyrost odczucia głośności jest proporcjonalny do logarytmu stosunku natężeń dźwięków porównywanych. W celu ustalenia relacji między głośnością dźwięku a odpowiadającym mu natężeniem dźwięku, wprowadza się pojęcie poziomu głośności. Jako miarę poziomu głośności L_n przyjmuje się poziom natężenia głośności tonu o częstotliwości 1000 Hz, który jest słyszany jednakowo głośno jak ton badany. Poziom głośności wyraża się w jednostkach zwanych tonami. Liczba fonów tonu ocenianego jest równa liczbie decybeli tonu o częstotliwości 1000 Hz. słyszanego tak samo głośno. Dla tonu o częstotliwości 1000 Hz, o różnych natężeniach, liczba fonów jest oczywiście równa liczbie decybeli. Wszystkie tony o natężeniu progowym mają poziom glośnośni równy 0 fonów. Na przykład ton o częstotliwości 100 Hz o natężeniu progowym ma poziom natężenia 40 dB, ale poziom głośności 0 fonów.

Krzywe przedstawione na ryc. J1.7 są krzywymi jednakowego poziomu głośności, zwane krzywymi izofonicznymi. Liczba decybeli tonu 1000Hz określa liczbę fonów wszystkich tonów, którym odpowiadają punkty leżące na tych samych krzywych. Na przykład ton o częstotliwości 10000 Hz i poziomic natężenia 30 dB ma poziom głośności 20 fonów.

Ryc. 11.7. Krzywe jednakowej głośności — izofony.

Dokładniejsze badania wykazały, że prawo Webera-Fechnera jest spełnione tylko z pewnym przybliżeniem. Logarytmiczna skala głośności stanowi znaczne uproszczenie. Wiele było czynionych prób dostosowania skali natężeń do odczuwanej skali głośności. Wszelkie tego rodzaju próby muszą uwzględniać subiektywny charakter oceny głośności, będą więc oparte na pewnych umowach rzutujących na metodę postępowania. Badaniami tego rodzaju zajmował się między innymi Marek Kwiek¹ wprowadzając nową jednostkę głośności, dla której zaproponował nazwę kalandyk².

Powszechnie stosuje się obecnie skalę głośności wyrażoną w sonach, zdefiniowaną wzorem:

N = 2⁰,l<tA' ⁴⁰¹ _w przybliżeniu Ig JV «s 0,03(1.^ — 40).

Z problemem odczucia głośności wiąże się zjawisko maskowania. Maskowanie polega na tym że przy jednoczesnym odbiorze dwóch dźwięków, dźwięk słabszy jest zagłuszany przez głośniejszy. Zjawisko maskowania wiąże się z podwyższeniem progu słyszalności dźwięku maskowanego przez dźwięk maskujący. Przy jednakowym poziomie

210

1

Marek Kwiek — znany polski akustyk.

2

* ¹ Stanisław Kalandyk — zasłużony profesor fizyki medycznej w Poznaniu, zamordowany przez hitlerowców w 1940 r.