021 2

Rys. I2& Spalanie kostki cukru

Oprócz popiołu z papierosa również inne substancje mogą pełnić w naszym doświadczeniu rolę katalizatora. Możemy posypywać kostkę cukru kolejno szczyptą tlenku cynku, ziemi okrzemkowej, sody lub siarczanu żelazowego.

Wykorzystujemy:

cukier w kostkach, popiół z papierosa, tlenek cynku, ziemię okrzemkową, sodę, siarczan żelazowy, talerz.

Tlen, ogień i ogrzewanie

Ludy prymitywne jeszcze dziś rozniecają ogień za pomocą drewnianej wiertarki. Rysunek sprzed 4000 lat przedstawia takie urządzenie-deseczka z zagłębieniem, kołeczek-wiertło i prowadnica. Kołeczek tkwiący w zagłębieniu, w który m znajduje się łatwo palny materiał-„hubka”, wprawiany jest za pomocą łuku w szybki ruch obrotowy. Przez tarcie powstaje ciepło i po pewnym czasie hubka zaczyna się tlić. Inny sposób rozniecania ognia polega na krzesaniu iskier przez uderzanie kamienia krzesiwowego o stal.

28. Kiedy węgiel ulega spalaniu?

Na cienkiej blasze żelaznej, bez kontaktu z płomieniem palnika spirytusowego ogrzewamy kilka łepków zapałek, papierową kulkę oraz po kawałeczku drewna, węgla brunatnego i koksu (rys. 13).

Obserwacja: Podczas ogrzewania cztery pierwsze materiały wy dzielają z początku dym i gazy, a potem zapalają się w takiej kolejności, w jakiej je wymieniono. Koks pozostaje nie naruszony.

Wyjaśnia to nam, dlaczego przy rozpalaniu ognia można zapalić drewno od papieru, a trudno palne gatunki węgla-od drewna. Paliwa zajmują się płomieniem dopiero w określonej temperaturze. Dla drewna temperatura zapłonu ma wartość około 300*C. a dla węgla brunatnego - o-koło 400‘C Koks zaczyna reagować z tlenem dopiero w temperaturze 900*C.

Do zapalenia materiału palnego nie jest konieczny jego bezpośredni kontakt z płomieniem. Materiał zapala się dopiero wtedy, gdy zostanie ogrzany do swojej temperatury' zapłonu (rozdz. 5).

Na co musimy uważać przygotowując ognisko?

Wykorzystujemy:

cienką blachę żelazną, palnik spirytusowy, łepki od zapałek, papier, drewno, brykiet węgla brunatnego, koks.

Płyta

blaszana

Rys. 13. Czy węgiel się pali?

41