044 7

86 generalizacja

gencralizacja (łac. gcncralis — powszechny, ogólny], proces uogólniania, polegający na poszukiwaniu istotnych właściwości badanych przedmiotów, a zarazem na pomijaniu szczegółów nieistotnych. Proces g. dokonuje się dzięki współdziałaniu ze sobą myślenia i mowy.

generacja (łac. generatio — rodzenie, tworzenie], pokolenie, ogół ludzi żyjących w tym samym czasie i będących mniej więcej w tym samym wieku.

genotyp (gr. genos — ród, pochodzenie, typos— odbicie], dziedziczne właściwości organizmu, których program zawiera się w genach. Na podstawie g. pod wpływem indywidualnego rozwoju i czynników zewnętrznych wytwarza się -♦ fenotyp.

geografia w szkole, przedmiot nauczania szkolnego zajmujący się przestrzennym zróżnicowaniem Ziemi pod względem przyrodniczym i społeczno-gospodarczym oraz wpływem przyrody Ziemi na zbiorowości ludzkie i oddziaływaniem tych zbiorowości na przyrodę. Celem nauczania tego przedmiotu jest umożliwienie uczniom zdobycia wiedzy i umiejętności z zakresu geografii ogólnej, fizycznej i ekonomicznej, rozwinięcie ich zdolności i życia uczuciowego. Geografia obejmuje takie dziedziny, jak geofizyka, tj. nauka o budowie kuli ziemskiej, geologia (historia rozwoju Ziemi, budowa i ruchy skorupy ziemskiej), rozmieszczenie surowców mineralnych, rozwój życia organicznego, hydrologia, klimatologia, ekologia człow ieka i kartografia. Fakty, pojęcia, prawa i teorie wchodzące w zakres tych dyscyplin występują w geografii regionalnej (zw. też opisową), która stanowi gł. przedmiot nauczania szkolnego. Rozpatruje ona poszczególne fragmenty kuli ziemskiej, najwięcej uwagi poświęcając terytorium i gospodarce krajów o większym znaczeniu dla współczesności; podstawowe miejsce zajmuje poznawanie kraju ojczystego, gesztaltyzm -* psychologia postaci. ^k giełda pomysłów -♦ brainstorming.

gimnastyka [gr.], jedna z podstawowych form wychowania fizycznego polegająca na ćwiczeniach ruchowych. Rozróżnia się g. podstawowy, pomocniczą, sportową i artystyczną. G. podstawowa, sprzyjająca wyćwiczeniu całego organizmu, ma miejsce w przedszkolu, szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych; g. pomocnicza obejmuje ćwiczenia związane z uprawianiem poszczególnych dyscyplin sportowych, może też być -* gimastyką leczniczą; g. sportowa obejmuje ćwiczenia na przyrządach (koń z łękami, poręcze, drążek i in.) i ćwiczenia wolne; g. artystyczna, uprawiana gł. przez dziewczęta, łączy ćwiczenia ruchowe z muzyką. W wielu szkołach wprowadza się krótkie -* przerwy śródlekcyjne dla wykonania kilku ćwiczeń gimnastycznych, korygujących postawę uczniów* i wprowadzających moment odprężenia.

gimnastyka lecznicza, rodzaj gimnastyki pomocniczej, stosowanej w celu skorygowania wad postawy lub usunięcia skutków chorób, zwłaszcza choroby Heinego-Medina.

głuchota 87

gimnazjum (gr. gymndsion — budynek z. placem do ćwiczeń fizycznych i dysput], od okresu hellenistycznego ogólnokształcąca szkoła średnia, który to typ szkoły przetrwał do czasów dzisiejszych; obecnie tę nazwę noszą szkoły średnic ogólnokształcące, m.in. w Austrii, Jugosławii, RFN i Szwecji. W Polsce po I wojnie światowej istniało elitarne g. 8-klasowe dla młodzieży w wieku 10-18 lat. W 1932 wprowadzono na jego miejsce 4-lctnie g., oparte na programie 6 klas szkoły powszechnej, i 2-lctnic liceum. W 1948 na miejsce tych g. i liceów wprowadzono 4-letnic licea, globalne nauczanie -* nauczanie całościowe.

„Głos Nauczycielski**, czasopismo wydawane przez ZNP, założone w 1917 jako organ Zrzeszenia Nauczycielskiego Polskich Szkół Początkowych i Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych, a następnie ZNP; obecnie wychodzi jako tygodnik. Główne działy „G.N.” dotyczą zagadnień oświaty i wychowania w Polsce, spraw organizacyjnych ZNP i socjalno-bytowych jego członków. Długoletnim redaktorem naczelnym czasopisma był K. Wojciechowski, od 1978 jest nim Z. Pawłowski.

głośnik, urządzenie do przetwarzania energii elektrycznej o częstotliwości dźwiękowej, np. z -* mikrofonu lub w zmacniacza, w akustyczną energię dźwiękową, odbieraną przez ucho ludzkie. Najczęściej używanym typem jest zwykły g. dynamiczny o rozmiarach stosunkowo niedużych; obok niego często w użyciu jest g. lejkowy zapewniający kilkakrotnie większą siłę głosu.

Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki (GKKFiT), centralny urząd zajmujący się zagadnieniami kultury fizycznej, sportu i turystyki, podległy prezesowi Rady Ministrów; powstał w 1960 z połączenia Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Komitetu do Spraw Turystyki; dokonana w 1973 reforma strukturalno-programowa GKKFiT zmierza do umasowienia kultury fizycznej, sportu i turystyki w^f Polsce.

głuchocicmnota, brak zdolności słyszenia i widzenia, w konsekwencji zdolności mówienia. Jest to rzadki przypadek kalectwa; pozbawienie człowieka dw'u podstawowych zmysłów: słuchu i wzroku, ogromnie utrudnia mu orientację w otoczeniu, niemniej jednak znane są duże osiągnięcia osób obarczonych tym kalectwem, zwłaszcza Amerykanki H. Keller, autorki książki Historia mojego żyda (wyd. poi. 1967) i Rosjanki O. Skorochodowej, która napisała książkę Jak postrzegatn świat (wyd. poi. 1950).

głuchota (głuchoniemota), brak zdolności słyszenia i rozróżniania dźwięków, którego przyczyną jest utrata słuchu wrodzona lub nabyta we wczesnym dzieciństwie. .Z reguły g. towarzyszy głuchoniemota, tj. połączony z g. brak zdolności mówienia, brak bowiem słuchu we wczesnym dzieciństwie uniemożliwia wykształcenie się mowy u dziecka jako zespołu czynności naśladowczych. Dzieci głuchonieme mogą jednak nauczyć się mówić i rozumieć mowę z ruchu warg osób mówiących. Dzieci dotknięte g. kształcą się w przedszkolach spe-