054 055

RotdjlllV

od zadań i warunków działania. Organy Jednoosobowe są z reguły bardziej operatywne, szybciej podejmują decyzję, mają niższe koszty funkcjonowania i wyraźniej określają odpowiedzialność, a także mają większą Jawność działania. Są one z reguły tworzone dla załatwiania spraw ł^dzlej konkretnych. liańych. wymagających szybkich rozstrzygnięć, fachowej więdzy.i wyraźnej .odpowiedzialności. Organy kolegialne tworzone są dla ustalenia strategii I ogólnych kierunków działania czy założeń polityki w konkretnej dziedzinie. Odział w ich pracach wielu osób umożliwia wnikliwi' sze rozpatrzenie sprawTpfoblemów. uwzględnienie racji fachowych, gospodarczych i społecznych, ale najczęściej ich działania wiążą się z większymi kosztami, powolnością działania, mniejszym poczuciem odpowiedzialności poszczególnych członków czy nawet trudnościami w zebraniu się w czasie odpowiadającym wszystkim osobom tworzącym organ itd. (Organy jednoosobowe mogą korzystać przed podjęciem decyzji czy przystąpieniem do działania z różnego rodzaju doradztwa, opinii wynikających z organizowanych narad dyskusyjnych, porad ekspertów itd.. na podstawie których rozstrzygają sprawy, a organy kolegialne upoważniają do szeregu poczynań swoich przedstawicieli, najczęściej przewodniczących, i w praktyce metody działania obu typów organów mogą niewiele się różnic, ale decydującymi czynnikami są sposoby wyrażania woli i ilośC osób wchodzących w skład organu. Dzisiejszy pośpiech i szybkie tempo życia, konieczność szybkiego działania, możliwość wykorzystywania coraz nowocześniejszych narzędzi pracy przez decydenta i urzędnika stwarzają rączej zapotrzebowanie na organy monokratycznc. a dominacja demokratycznych stylów rządzenia tych tendencji nie osłabia.

Kryterium podziału na organy decydujące i pomocnicze Jest możliwość, lub Jej brak. rozstrzygającego decydowania o załatwianych sprawach. Organy decydujące Inp. minister, wojewodalpowołane są do rozstrzygania spraw w.drodzę_ęzynności prawnych inp. wydawanie aktów administracyjnych lub normatywnych), a pomocnicze— jnpTkolegium przy wojewodzie. Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów. Centralna Komisja do spraw Tytułu Naukowego 1 Stopni Naukowych przy Prezesie Rady Ministrów) tworzone są^lla. wydawania opinii występowania z wnioskami, doradztwa lub wykonywanJj_okrełlonych czynności sgrąwdzająco-kontrolnych czy przygotowawczych. Ponadto organy pomocnicze bardzo często, ze względu na nie-odpowiadanie niektórym elementom składowym pojęcia organu. Jak np. uprawnienie do korzystania ze środków władczych, nie są uważane za organy administracji.

Niektóre organy mogą w określonych sytuacjach występować Jako decydujące, a w Innych lako pomocnicze lub doradcze (np. wojewoda opiniuje powoływanie i odwoływanie podległych ministrom 1 działających na terenie województwa organów administracji specjalnej. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji powołuje komendantów oddziałów straty graniczne) na wniosek Komendanta Głównego Straży Granlczne|. taksę opłat notarialnych ustala Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Finansów i po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Notarialnej).

(Podstawowym kryterium podziału na organy rawodowe i społeczne Jest sposób obsadzania osób tworzących organ oraz sposób ich wynagradza nia^Zo społeczny można uznaC organ. w składzie którego znajdują się osoby nie pobierające za swoją pracę

S*

wynagrodzenia będącego podstawą utrzymania, co nie wyklucza otrzymywania ekwiwalentu za utracony zarobek, diet czy opłat za dojazd itd. Organy są często tworzone na-podstawic wiedzy fachowej. Jrwalifikacji zawodowych, doświadczenia praktycznego. umiejętności reprezentowania określonych interesów itd. Przykładem organu społecznego może być zarząd gminy, przy tworzeniu którego odgrywają przede wszystkim rolę względy społeczno-polityczne, a większość członków z reguły pełni swoją funkcję społecznie. Do powołania na określone stanowisko wymagana jest (choćby dorozumiana) zgoda na zawodowe wykonywanie obowiązków organu oraz posiadanie przewidywanych przez prawo kwalifikacji, m in. fachowych (np. naczelny lekarz uzdrowiska, dyrektor parku narodowego).

Organy administracji działają przy pomocy urzędów (np. zarząd gminy - urzędu gminy, minister - ministerstwa, a wojewoda - urzędu wojewódzkiego). Właściwe rozumienie pojęcia .urzędu' zmusza do odróżnienia go od np. wyrażenia .urząd ministra^-, traktowanego jako zespół wyodrębnionych kompetencji, czy potocznego rozumienia jako stanowiska (np. dyrektora) i szczególnej nazwy (np. .urząd morski", .urząd górniczy^-, .urząd celny'. .Główny Urząd Miar^-) oraz organu administracyjnego, gdyż najczęściej organem jest szef jednoosobowy, którego nie można utożsamiać z całym urzędemr Urząd jest zespołem pracowników merytorycznych i technicznych, którzy pracują na rzecz organu administracyjnego.

Przykładem urzędu Jest urząd gminy, przy pomocy którego wykonuje swoje zadania zarząd będący organem wykonawczym gminy. Kierownikiem urzędu jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Pracownicy urzędu gminy, będącego aparatem pomocniczym zarządu, nie mają samoistnych kompetencji. Swoje zadania wykonują w Imieniu 1 z upoważnienia zarządu. Regulamin organizacyjny urzędu uchwalany jest przez radę gminy na wniosek zarządu.

Ministerstwo jest urzędem, przy pomocy którego minister kieruje działem lub działami administracji tworzącymi resort. Przykładowo biorąc, zgodnie z regulaminem organizacyjnym Ministerstwa Edukacji Narodowe), stanowiącym załącznik do Zarządzenia Ministra z 30 grudnia 1992 roku. .Minister kieruje działalnością ministerstwa i resortu bezpośrednio oraz przy pomocy podsekretarzy, dyrektorów departamentów. dyrektorów biur I kierowników wydziałów, którzy odpowiadają przed Ministrem za wykonanie powierzonych zadań'. Pracownicy ministerstwa nawet podejmując samodzielnie ważne rozstrzygnięcia pracują pod ogólnym kierownictwem i nadzorem ministra. Wszystkie ich rozstrzygnięcia podejmowane są w ramach kompetencji ministra 1 w jego imieniu jako organu administracji państwowej. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadzoruje działalność Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, będącego centralnym organem administracji i posiadającego własne kompetencje. Ministrowie kierują określonymi działami administracji. m.ln. wydają rozporządzenia i zarządzenia, decyzje administracyjne, realizują nadzór, powołują i odwołują kierowników różnych jednostek itd. Niektórzy z ministrów mają znaczne uprawnienia koordynacyjne i kontrolne w stosunku do całego aparatu administracyjnego w państwie. Np. Minister Zdrowia kontroluje stan sani-

55