zeliwo nisko Cr

teczniej od past bizmutowych, działają pasty tellurowe. Zresztą oddziaływanie Te w żeliwie jest analogiczne do Bi i często metale te są w odlewniach zamiennie stosowane.

W produkcji żeliwa ciągliwego, wykorzystując potrzebne w procesie technologicznym korzystne właściwości Bi (skłonność do zabieleń), ogranicza się jego szkodliwe działanie (przedłużanie procesu wyżarzania) przez wprowadzanie do ciekłego metalu pewnych ilości boru. Ilość dodawanego B wynosi od 0,001 do 0,004%, przy czym stosunek Bi : B waha się przeważnie w granicach 5-1-8. Mieszanka tych metali jest znanym i często stosowanym w produkcji modyfikatorem metalu przeznaczonego do wytwarzania żeliwa ciągliwego. Żeliwo modyfikowane może zawierać większe ilości Si, co dodatkowo, niezależnie od działania B, skraca proces wyżarzania grafityzującego. W Anglii [98] stosowane są obecnie w produkcji żeliwa ciągliwego modyfikatory potrójne, dodawane do żeliwa w ilości (w stosunku do żeliwa): 0,01% Bi, 0,001-PO,002% B, 0,01 -PO,03% Al.

Charakter oddziaływania poszczególnych dodatków może się zmieniać zależnie od ich koncentracji w stopie oraz od obecności innych pierwiastków. Przykładem może być tu bor, którego małe zawartości w żeliwie zwiększają liczbę zarodków krystalizacji grafitu i skracają czas grafityzacji żeliwa; ten sam pierwiastek jednak przy ilości zwiększonej powyżej 0,005% powoduje wydzielanie się węglików. Bor zmniejsza znacznie również niekorzystny wpływ Cr (przy niewielkich zawartościach Cr o charakterze wtrąceń), przy czym przyjmuje się, że 0,001% B eliminuje działanie 0,01% Cr.

5.2.4. Żeliwo niskochromowe

Chrom jest metalem o dość wysokiej temperaturze topnienia (1800°C) i ciężarze właściwym zbliżonym do żelaza (7,19 G/cm³). Chrom tworzy z żelazem roztwór stały ciągły, a niewielka różnica temperatur topnienia powoduje łatwość powstawania stopów Fe-Cr o dowolnym udziale obu pierwiastków. Chrom w stopach żelaza zwiększa rozpuszczalność węgla. Chrom jako pierwiastek węglikotwórczy powoduje powstawanie w żeliwie struktury białej. Przy małych zawartościach Cr w żeliwie, w wyniku rozdrobnienia ziarn struktury stopu, następuje zwiększenie wytrzymałości żeliwa na rozciąganie.

W żeliwnych odlewach maszynowych, w celu zneutralizowania zabielającego działania Cr, stosuje się grafityzujące dodatki stopowe, najczęściej Cu i Ni (Ni jest metalem deficytowym — drogi import). Dodatki Cu i Ni oraz Sn stabilizują strukturę perlityczną w odlewach. Dodatki Cu wynoszą przeważnie 0,5-Pl,2%, w granicznych przypadkach 0,3-P2,0%, natomiast zawartość Ni w żeliwie niskochromowym nie przekracza 0,8%. Czasem również w żeliwie niskochromowym stosuje się do 0,8% Mo, co ma na celu przede wszystkim stabilizację struktury szczególnie w podwyższonych temperaturach.

Żeliwo niskochromowe ujęte jest w normie państwowej PN-70/H-83113.

Żeliwo niskochromowe [55] stosowane jest jako tworzywo o podwyższonych własnościach mechanicznych na odlewy dla przemysłu motoryzacyjnego i maszynowego, na odlewy odporne na ścieranie i na działanie wysokich temperatur (do 700°C). Skład chemiczny niskostopowego żeliwa chromowego wg PN-70/H-83113 podano w tabl. 5.12, natomiast zastosowanie poszczególnych rodzajów tego tworzywa zestawiono w tabl. 5.13.