066 067

ftoidzUf VI

witell praw 1 obowiązków wykonywania administracji. Ukształtowane najczęściej I w procesie historycznym gminy tworzyły określone organizacje społeczne, ale korporacjami samorządowymi stały się z woli państwa. Stało się to w czasie, kiedy suwerenne państwo uznało, łe zaistniały ku temu odpowiednie warunki I potrzeby; | Zadania samorządu terytorialnego srały się zadaniami państwa, a zadania własne I nie wypływają z naturalnych praw gminy, lecz z woli państwa, które podstawę do podziału zadań na własne i poruczone tworzy w sposobie ich przekazania. Współ-czesny samorząd terytorialny powstaje z woli państwa, a nie z woli członków wspólnoty. gdyZ dopiero wola państwa tworzy z korporacji obywateli samorząd.

ścieranie się różnych koncepcji, a przede wszystkim dwu klasycznych, przeciwstawnych sobie: pierwszej zakładające!. Ze gmina Jest tworem pierwotnym 1 przeciwstawnym państwu (w Polsce łączonym z przeciwstawieniem samorządu państwom zaborczymi oraz drugiej, twierdzącej. Ze gminy stały się samorządem z woli państwa w chwili, kiedy uznało ono to ta potrzebne i możliwe - Jest widoczne w całym okresie Umienia samorządu terytorialnego. Znajduje to odbicie w mniejszym lub większym stopniu w poglądach teoretyków, w przepisach prawnych oraz działalności politycznej. Obecnie teoria w zdecydowanej większości podkreśla. Ze cele państwa i samorządu są wspólne oraz Ze samorząd jest jedną z podstawowych instytucji ustrojowych i prawnych współczesnego państwa. Zadania samorządu wypływają z woli społeczeństwa I woli państwa, które tworzy podstawy oraz ramy prawne jego działania, określając w przepisach m in. zadania, obowiązki, struktury orgąnów 1 sposoby ich tworzenia, zasady gospodarki finansowe), zakres samodzielności i treśC nadzoru ze strony administracji rządowej, obejmującego legąlnoSC, a w określonych sytuacjach 1 celowość.

^Doktryna współczesna okreSla samorząd terytorialny jako korporację lokalnego Społeczeństwa, posiadającą osobowość prawną t własną wewnętrznąorganizację. realizującą zadania państwowe pod nadzgismjraństwa. Podmiotem samorządu terytorialnego jest społeczność mieszkająca na określonym terytorium i zorganizowana w związek samorządowy, który tworzony jest przez państwo do realizacji jego zadań.| Przedmiotem jest administracja państwowa, realizowana przez powoływane w drodze wyborów organy związku samorządowego, działające pod kontrolą społeczności lokalnej. Zarówno działania dotyczące zadań własnych. Jak 1 zleconych mają charakter państwowy. To umożliwia korzystanie ze Środków prawnych właściwych władzy państwowej ze Środkami o charakterze władczym włącznie, Powiązanie samorządu terytorialnego z decentralizacją, z przekazywaniem zadań i uprawnień z centrum na rzecz wspólnoty terytorialnej łączy się SdSle z nadzorem. Działalność samorządu realizującego samodzielnie zadania państwowe pozostaje pod nadzorem państwa. Samodzielność nie polega na uniezależnieniu się od państwa, ale na dokładnym określeniu przypadków, kiedy 1 jak państwo mote oraz powinno wkraczać w sferę działalności samorządu. 1 na sprecyzowaniu samodzielności finansowe). Określone poczynania organów państwowych naruszające samodzielność samorządu lub Jego cechy podmiotowe i strukturalne mogą być zaskarżone do sądu. O ilości szczebli samorządu terytorialnego decyduje państwo.

Gmina Jest jednostką podstawową, a szczeble wyższe nie są traktowane Jako hierarchicznie wyższe, lecz powołane do załatwiania Innych spraw, z reguły dotyczących większego obszaru.

Współczesny samorząd terytorialny powstawał na ziemiach polskich na podstawie przepisów państw zaborczych, a doktryna samorządu znalazła w Polsce glebę wyjątkowo urodzajną, przygotowaną przez tradycje nawiązujące m in. do samorządów ziemskich i prawa o miastach z 1791 roku. włączonego do Konstytucji 3 Maja. Polscy teoretycy admlnlstratywiści⁵ wywierali znaczny wpływ na rozwój światowe) doktryny samorządu terytorialnego. Ich poglądy i twórcze dyskusje prowadzone przed i po 1 wolnie Światowej stały się istotną częścią składową ogólnego dorobku mytll samorządowej. Ich rozwiązania charakteryzowały się ścisłym powiązaniem z analizą prawa pozytywnego i ujmowaniem samorządu Jako instytucji polityczno-ustrofowej, a nie wyłącznie prawnej. Ich przykładem mogą być m in. poglądy Tadeusza Bigi. będącego zwolennikiem koncepcji upodmiotowienia samorządu terytorialnego, oraz różniące się od nich poglądy Jerzego Panejki. twierdzącego, że samorząd terytorialny Jest zdecentralizowaną administracją państwową, wykonywaną przez lokalne organy, niepodległe hierarchicznie I samodzielne w ramach ogólnego porządku prawnego.

Zachodnioeuropejskie koncepcje i praktyka wpłynęły na polskie rozwiązania po I wojnie Światowej. Konstytucja marcowa z 1921 roku stanowiła że Polska opiera swój ustrój na zasadzie szerokiego samorządu terytorialnego. Przewidywała strukturę trójszczeblową 1 prawo stanowienia dla wybieranych rad o sprawach należących do zakresu działania samorządu. Stopniowe modernizowanie ustawodawstw państw zaborczych, wprowadzenie domniemania kompetencji władz administracji państwowej w miejsce domniemania kompetencji samorządu oraz ograniczenie Jego niektórych uprawnień, doprowadziło do ujednolicenia spraw samorządu na terenie całego państwa ustawą z 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, opartą o tzw państwową teorię samorządu. Ustawa z 1933 roku (zwana scaleniową) wprowadziła Jednolity ustrój samorządu na szczeblu gminy (gmina zbiorowa) 1 powiatu (w byłym zaborze pruskim na szczeblu wojewódzkim). Przyjęła podział organów na stanowląco-kontrolne (rady) i za-rządzająco-wykonawcze (zarządy)^Na czele zarządu gminnego stal wójt. a miejskiego - t burmistrz lub prezydent Byli oni przełożonymi gminy posiadającymi duże uprawnienia. obejmujące m in. prawo zawieszania uchwał rad i zarządu, jeśli uznali Je za podjęte niezgodnie z prawem. Prawowyborcze przysługiwało mieszkającym co najmniej od toku na terenie związku samorządowego - bierne mającym ukończone 30 lar. a czynne 24 lata. Gromady były Jednostkami pomocniczymi gminy. Sołtysi wybierani przez zebranie gromadzkie byli organami wykonawczymi samorządu gromadzkiego. Konstytucja kwietniowa z 1935 roku ograniczyła zadania samorządu terytorialnego do potrzeb mlej-s Wśród których wymienić można m.ln.t T. Bigę. W. Brzezińskiego. M. Jaroszyńskiego, S. Kasz-nicę. K. Kumanleckiego. A. K/orWklego. J. Ungroda. J. Panejkę. J. Staryszaka. Bi Wa-slutyiisklcgo. Po II wojnie Światowe) teorię i prawo samorządu terytorialnego analizowali m m.: e. Iscrzon, M. Jaroszyński, Z. leońskl. H. Kor. Z. Rybicki. J, Starosdak. E. Ora, S. Zawadzki.

67