działanie w granicach swoich praw i obowiązków
Każda czynność służbowa ( przysługujące uprawnienia i realizacja obowiązków służbowych) podjęta w celu wykonywania nałożonego przez ustawę obowiązku lub przyznanego uprawnienia jest pozbawiona przedmiotowych cech przestępstwa (celnik dokonuje rewizji, policjant zatrzymuje podejrzanego). Wynika z zasady, że to co jest dozwolone przez prawo, nie może być zarazem bezprawiem.
Szczególne uprawnienia i obowiązki wynikają z różnorodnych przepisów prawa -kontratypy pozakodeksowe.
Warunkami legalności są:
— kompetencja rzeczowa i miejscowa podmiotu (właściwość)
— istnienie w danej sprawie podstawy prawnej lub faktycznej dla dokonania przedsięwziętej czynności
— sposób realizacji czynności musi być zgodny z warunkami określonymi przez odpowiednie przepisy prawa.
Naruszenie warunków legalności opartych na uprawnieniach lub obowiązkach powoduje, Ze czynności te z prawnych przekształcają się w bezprawne; w wypadku gdy czynność jest nadużyciem prawa i stanowi bezpośredni zamach na istotne dobro , dopuszczalna staje się obrona konieczna.
Jeżeli nadużycie przez funkcjonariusza w sposób zawiniony, działając na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, to stanowi ono przestępstwo nadużycia władzy. Szczególne uprawnienia nie ograniczają się do funkcjonariuszy publicznych.