0010

zakresie. Dzieci potrafią rozwiązywać niektóre problemy logiczne danych, jednak niektó-także wtedy, gdy posługują się obiektami fizycznymi, i nie potrafią rych trzeba się nauczyć, pracować nad nimi intelektualnie aż do wieku 11 lat.    w trakcie przygotowywa

li wieku 11 lat dziecko wkracza w okres operacji formalnych. _{nia $ię} jo egzaminu część Potrafi ono operować ideami i podchodzić do problemów nauko- _z nich się zapamjęmje wych w sposób logiczny. Piaget zademonstrował to, przeprowadzając prosty eksperyment polegający na mieszaniu różnych kombinacji kolorowych płynów. Dziecko, które osiągnęło etap operacji formalnych, nie zachowywało się losowo.

Prace Dworetzsky'ego (1981) potwierdziły tezę Piageta, że młodzież potrafi już stawiać hipotezy. W innych badaniach (zwłaszcza Wason (1965) i DullH (1972)) pokazano, że niektórzy dorośli nigdy nie osiągają tej fazy.

Chociaż Piaget zajmował się przede wszystkim rozwojem poznawczym, to wykorzytał swoje koncepcje także i w innych /_{10) M} ^ _}adne obszarach.(IO) Twierdził on, że rozwój ocen moralnych przebiega ' u dzieci etapami, a etapy te są zwijane z ich sposobem rozu- ^{prMjtoe do nas}"^pn‘^J mienia reguł. Oceny moralne dzieci zmieniają się wraz z ich ^zy*^{autor pracy n,c skaczc} zdolnością rozumienia intencji. Piaget przetestował tę hipotezę, ^{z ,cmatu na tcmaŁ} posługując się hipotetycznymi opowiadaniami. Jego prace były kontynuowane przez Kohlberga, który stworzył bardziej rozbudowaną teorię sześciu faz.

Piaget wykazał także, że zabawy dziecięce również zmieniają się zgodnie z takimi samymi etapami. Podsumowując, jego teoria jest spójna. Stała się ona punktem wyjścia innych prac teoretycznych—np. Brunera i Kohberga. Wywarta także duży wpływ na prak- .... _p    . _{wvmaea 7a}.

tykę nauczania, a zwłaszcza na programy realizowane w szko- ,    . ^{y g}

łach podstawowych.(11)    kończenia podsumowa-

I chociaż inni teoretycy, tacy jak Freud czy Skinner, stworzyli ^nicm;^ale wyraźnej kon-zupełnie odmienne koncepcje, to prace Piageta dotyczące rozwo- kluzji odnoszącej się do ju poznawczego są nadal aktualne.    jej tematu.

Omów krytycznie zastosowanie metody naukowej w psychologii (1988)

Temat ten nie dotyczy pytania „Czy psychologia jest nauką?’’, a raczej możliwości zastosowania metody naukowej w psychologii. Wymaga on krytycznego omówienia, co oznacza, że jest sprawą dyskusyjną, czy psychologia jako cała dyscyplina może w sposób użyteczny adaptować metody nauki. Kolejną konsekwencją jest konieczność krytycznego omówienia pojęcia metody naukowej jako takiej. Wstępny plan mógłby zatem wyglądać następująco:

Odpowiedź powinna zawierać dwa podstawowe wątki. Pierwszy to a) określenie użyteczności metody naukowej dla szkół psychologicznych (np. behawioryzm, psychologia poznawcza) i b) rozważenie, w jakim stopniu różne metody badawcze stosowane przez psychologów mają walor metody naukowej. Drugi wątek to analiza krytyczna pojęcia metody naukowej i uwzględnienie faktu, że samo pojęcie metody naukowej jest przez różnych autorów różnie rozumiane.

Rozbudowana mapa lub sieć może więc wyglądać teraz następująco: definida

Należy podać wyraźną definicję tego, co generalnie uważa się za metodę naukową. Można w niej zwrócić uwagę na rolę teorii, doświadczenie, obiektywność, analizę statystyczną danych i zasadę taką jak prawo generalizacji. Tak sformułowaną ścisłą definicję można następnie przeanalizować w świetle różnych szkół lub teorii psychologicznych. Psychologia fizjologiczna i behawioryzm będą najbardziej odpowiadać tej definicji. Psychologia poznawcza może stanowić większy problem ze względu na charakter stosowanych w niej pojęć (myślenie, pamięć, rozwój moralny). W psychologii poznawczej jednak często stosuje się metodę eksperymentalną (np. prace Brunera nad myśleniem czy wiele badań nad pamięcią). Psychologia rozwojowa, etologia, psychologia społeczna podobnie jak psychoanaliza stanowią jeszcze większy problem — począwszy od zastosowania metody obserwacji do stopnia, w jakim pojęcia w nich używane są testowalne.

Dalej można przejść albo do dyskusji stanowiska Poppcra i problemu falsyfikalności, albo do omówienia problemów związanych z eksperymentami laboratoryjnymi będących w psychologii przeciwieństwem metody obserwacji.

Jednym z problemów związanych z obserwacją jest potencjalny wpływ obserwatora na to, co jest obserwowane. W sytuacji eksperymentu laboratoryjnego z udziałem ludzi mamy z kolei do czynienia z efektem oczekiwań eksperymentatora. Zgodnie z zasadą nieoznaczoności Hei-senberga problem ten dotyczy wszystkich nauk, a nie tylko psychologii.

Na zakończenie warto wspomnieć o Kuhnie i jego idei paradygmatów oraz o Feyerabendzic i jego tezie, że nauka jest anarchiczna. Pozwoli to krytycznie ocenić założenie o istnieniu niezmiennej i obiektywnej metody naukowej.

23