076 077

ROZDZIAŁ VII

KADRY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Literatura — Gónyttski T. Łftowskl /.. Urzędnicy administracji państwowej. Warszawa 1086. UdebshH Kulon M-. Administracja publiczna - zagadnienia Ogólne. Warszawa IWJ UdebsklH Historia administracji. Warszawa 1096; Jaśkiewicz W.. Pracownicy administracji [w;J System prawa administracyjnego, t. 1L Wrocław 1077; Jchwkki M.. Instytucje prawa urzędniczego. Warszawa 10(6. JCnosala E„ Zachsrko L. Maran A. Naulra administracji. Krabów 1009; Kudryckj B.. Dylematy urzędników administracji publicznej. Białystok 1995: Kudrydu &. Neutralność polityczna unędnlkOit War szawa 1993: leorisUZ.Zarys nauki administracji. PoznaA 1997: Łftowskl/.. Prawo administracyjne dla katdego. Warszawa 1995: Sluiba cywilna a etyka w tyciu publicznym. Materiały z konferencji zorganizowane! z okazji 6-leda Krajowe) Szkoły Administracji Publicznej w dniach 14-15 marca 1996 r.. Warszawa 1996. Ura £.. Pozycja prawna pracowników terenowej administracji rzędowe) 1 samorządowej, Lublin 1995; Ura £.. Ufa £.. Prawo administracyjne. Warsaawa 1999.

Prawidłowe i najkorzystniejsze funkcjonowanie administracji zależy od jakości kadr pracujących w organach administrujących, od urzędników, co nie zmniejsza roli podstaw prawnych działania administracji, struktur czy Innych czynników mających

rływ na efekty jej pracy.

W Swiecle I w Polsce istnieją różne formy doboru kadr do pracy w administracji, ale najczęściej wyróżnia się..elekcję, nominację, konkursy I rekrutacje bezpoired-niff W pewnym uproszqeniumożna~śtwlerdzlC."że elekcja polega na wybieraniu przez wyborców. Ma ona miejsce przede wszystkim w krajach anglosaskich, ale wybrani nie stają się z reguły urzędnikami w dosłownym sensie. Ngpi/pacja dyskrecjo nalna dotyczy z zasady urzędników wysokiego szczebla, któręcnobsadzenie należy do kompetencji rządu, I najczęściej dotyczy stanowisk mających znaczenie polityczne. Powoływanie na podstawie z góry określonych kryteriów, czyli. konkursu, jest stosowane w wielu państwach, m.in. we Francji i Wielkiej Brytanii, ajegoelementaml są wybór kandydata i nominacja dokonane przez sąd konkursowy. Konjtuf^z zasady stosowany jest w administracjach rządowych, rzadziej w samorządowych. Np. urzędy państwowe we Franc|i 1 Wielkiej Brytanii mają obowiązek corocznego wykazywania stanowisk do obsadzania w drodze egzaminu konkursowego. Kandydaci najczęściej przechodzą różne testy 1 sprawdziany badające Inteligencję, wiedzę, umiejętność przekonywania do podięcla przykrych, ale koniecznych decyzji, odpowiadania na Usty wpływowych osób ze świata polityki czy biznesu, przystosowywania się do nowych warunków pracy i otoczenia, a także odpowiadają na różne pytania egzaml-naMrów₁Rekrutac)ąbypoSrednla_ina|częśclei dotyczy pracowników obsługi Jnp. technicznej) zatrudnianych w urzędach na podstawie umowy o pracjjj

Podane wyżej sposoby doboru kadr nie wyczerpują całokształtu tego ważnego zagadnienia. Różne mogą byt szczegółowe zastosowania tych sposobów, chociażby

te względu na uwarunkowania polityczne, historyczne czy łączące się z brakiem lub wysoką podażą ludzi chcących pracować w administracji. Należy też iwrtoc uwagęj że w wielu państwach przy doborze na wyższe stanowiska odgrywa rolę kryterium polityczne, poparcie silne) partii polityczne), poparcie okreilonych lobby itd. W innych decydu)ącą rolę ma bliżej nieś precyzowane kryterium predyspozycji osobowo-tdowych, praktyki czy nawet ukończenia renomowane) szkoły wyższe). Można też dodać, że Istnieją bardzo różne sposoby i metody awansowania, przechodzenia na wyższe stanowiska (lub degradacje) osób już zatrudnionych w administracji.

W administracji polskiej dąży się do wykorzystania wzorów innych państw, własnych tradycji i aktualnych możliwości właściwego d oboru kadr do pracy w administracji

W państwach absolutnych oraz ustroju kapitalistycznym ukształtował się zawód urzędniczy, a historia urzędników łączy się ściśle z tworzeniem się I rozwojem administracji. Stopniowo płacone przez państwo wynagrodzenie stawało się podstawowym lub nawet wyłącznym źródłem utrzymania urzędnika. Łączyło się z fachowością posiadaną przed przyjęciem do służby albo nabywaną w trakcie pracy. W przepisach stopniowo wyodrębniało się tzw. prawo urzędnicze określające status urzędnika. Po rewolucjach burżuazyjnych. kiedy poddany zmienił się w obywatela, a normy prawa administracyjnego stały się normami dwustronnymi, obowiązującymi nie tylko obywateli, ale także I administrację, rola prawa urzędniczego wzrosła I nabrała specjalnego znaczenia. Należy też dodać, że samorząd terytorialny, na czele którego stali ludzie pełniący swe obowiązki honorowo I bezpłatnie, również zatrudniał zawodowych urzędników, a ich liczba szybko rosła.

Wyodrębnianie się pod względem prawnym nowej grupy zawodowej (pragmatyki służbowe), łączące się z określonymi przywilejami i obowiązkami, łączyło się z szybkim wzrostem roli zawodowej biurokracji, a teoria prawa często mówiła o powstawaniu państw urzędniczych. Polska stara się być demokratycznym państwem prawa I to wskazanie Konstytucji RP wyraźnie rzutuje na aparat zawodowe) administracji. Powiązanie czynnika obywatelskiego, organów przedstawicielskich z administracją, czyli wykonawcą woli organów przedstawicielskich działających pod kontrolą czynnika społecznego, łączy się SciSle z przestrzeganiem przepisów prawa. Z zasad ustrojowych wynika układ organ-obywatel. Odpowiednie zachowanie urzędnika wobec obywatela nabrało rangi obowiązku prawnego, który można wyegzekwować za pomocą sankcji prawnych (np. służbowych czy dyscyplinamych)l£onstytucJa RP z 1997 roku w art. 153 stwierdza, że w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa w urzędach administracji rządowe) działa Korpus Służby Cywilnej Jego zwierzchnikiem |est Prezes Rady Ministrów. Kodeks postępowania administracyjnego podkreśla uwzględnianie w pracy urzędnika interesu społecznego I słusznego interesu obywateli oraz obowiązek udzielania stronom wskazówek co do obowiązującego prawa, wyjaśniania przesłanek, którymi kieruje się organ przy załatwianiu spraw obywatela, a także pogłębiania zaufania obywateli do organOw państwa. Podobne sformułowania Istnieją w innych przepisach, m.in. w ustawie o pracownikach urzędów państwowych z 1982 roku. która zawiera nakazy kierowania się zasadami sprawiedliwości społeczne] i Intere-

77