076 7

148 kształcenie nieformalne

również sesje, konferencje i konsultacje. Angielski -♦ Open University, kanadyjski -* TEVEC i polska -♦ Politechnika Telewizyjna są dowodem rosnących możliwości k.k. za pośrednictwem radia i telewizji.

kształcenie nieformalne [w jęz. ang. nonformal educatioń\_y świadoma i zorganizowana działalność kształcąco-wychowująca, prowadzona poza ustanowionym formalnym systemem szkolnym, umożliwiająca określonej grupie uczestników osiągnięcie założonych celów kształcenia. Do form k.n. zalicza się m.in. ośrodki przedszkolne, ośrodki uczenia się, szkolne programy ekwiwalentne dla osób, które nie uczęszczają do szkoły, działalność organizacji młodzieżowych, kursy, kształcenie w zakładach pracy, kluby młodych rolników, grupy sportowe i rekreacyjne, grupy artystyczne, różne formy kształcenia dorosłych (kursy alfabctyzacji, kształcenie zawodowe), kształcenie korespondencyjne.

kształcenie ogólne, ogół czynności i procesów umożliwiających człowiekowi zdobycie kw-alifikacji ogólnych, tj. niezbędnych wszystkim ludziom, w odróżnieniu od kwalifikacji specjalnych, które potrzebne są przedstawicielom określonych zawodów. Do kwalifikacji ogólnych zalicza się zwykle: znajomość podstaw nagromadzonej przez ludzkość wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i kulturze, opanowanie opartych na tej wiedzy umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń, rozwój ogólnych zdolności, tj. mowy, myślenia, zdolności obserwacji, wyobraźni, uwagi i pamięci oraz zainteresowań poznawczych i potrzeby kształcenia się przez całe życie.

kształcenie politechniczne (kształcenie techniczne), składnik wychowania i kształcenia ogólnego, którego cele sformułował K. Marks. Według niego k.p. obejmuje zaznajamianie się uczniów z naukowymi podstawami głównych dziedzin produkcji oraz opanowanie umiejętności posługiwania się elementarnymi narzędziami pracy. Zarówno Marks, jak W.I. Lenin i N.K. Krupska traktowali k.p. jako nieodzowny składnik ogólnego wykształcenia, jako warunek wszechstronnego rozwoju człowieka. K.p. realizuje się w szkole poprzez nauczanie przedmiotów cyklu matematyczno-przyrodniczego i zajęć technicznych, jak również przez prowadzenie kół zainteresowań technicznych oraz prac społecznic użytecznych o charakterze wytwórczym. W toku tych zajęć i prac młodzież ma poznać energetyczne, techniczne, technologiczne i organizacyjne podstawy produkcji, zwłaszcza w obrębie tych jej dziedzin, które są typowe dla danego kraju. W Polsce obejmują one: produkcję maszyn, przemysł elektrotechniczny, produkcję rolno-hodowlaną i usługi.

kształcenie równoległe (wychowanie równoległe), trzeci — obok systemu szkolnego i systemu kształcenia ustawicznego — człon systemu oświatowo-wychowawczego. K.r. odbywa się poprzez stale wzrastający wpływ środków masowego przekazu (radio, telewizja, prasa, teatr, kino, muzea), oddziaływanie organizacji młodzieżowych, pozaszkolnych placówek oświatowych, turystyki, sportu, gier towarzyskich i czytelnictwa. Placówki i instytucie k.r. w krajach socjalistycznych znajdują się pod opieką resortów kultury, co, mimo trudności w integrowaniu ich wysiłków, ułatwia ogólne sterowanie nimi. W krajach kapitalistycznych wiele z nich znajduje się w posiadaniu prywatnym, co stwarza potencjalne trudności wychowawcze, zwłaszcza wtedy, gdy względy komercjalne biorą górę nad celami i potrzebami wycho-wawczo-o świat owy mi. Z uwagi na atrakcyjność i żywiołowość oddziaływania środków k.r. system szkolny coraz szerzej włącza je do swoich form pracy.

kształcenie specjalne, rodzaj kształcenia, który obejmuje uczniów mających różne i w różnym nasileniu występujące trudności w nauce, spowodowane czynnikami zewnętrznymi, zaburzeniami fizycznymi lub psychicznymi. Obok funkcji edukacyjnych k.s. pełni w stosunku do uczniów z brakami rozwojowymi funkcje rehabilitacyjne. Organizacja k.s., oparta na postanowieniach Ustawy Sejmu PRL z 15 VII 1961, obejmuje następujące formy kształcenia: placówki dla upośledzonych umysłowo, przewlekle chorych i kalekich, ^%dla głuchych i niedosłyszących, dla niewidomych i niedowidzących oraz placówki resocjalizacyjne i pogotowia opiekuńcze.

kształcenie stacjonarne, organizacja kształcenia, która polega na pełnym uczestnictwie uczniów i studentów we wszystkich zajęciach dydaktyczno-wychowawczych, w odróżnieniu od kształcenia w ramach szkół i studiów dla pracujących (wieczorowych, korespondencyjnych lub eksternistycznych), kształcenie techniczne -♦ kształcenie politechniczne, kształcenie ustawiczne (kształcenie ciągłe), proces ciągłego doskonalenia kwalifikacji ogóltjych i zawodowych; zasada współczesnego systemu oświaty, zgodnie z którą kształcenie trwa przez całe życie człowieka, obejmując odnawianie, poszerzanie i pogłębianie jego kwalifikacji ogólnych i zawodowych. Wobec gwałtownych zmian, jakim podlega rzeczywistość, a zwłaszcza wobec tempa postępu naukowo-technicznego, wykształcenie zdobyte w systemie szkolnym stopniowo staje się przestarzałe, toteż koniecznością jest kontynuowanie kształcenia przez całe życic w takich formach organizacyjnych i rozmiarach, jakie dla przedstawicieli danego zawodu są optymalne, tzn. jakie umożliwiają im odnawianie i rozszerzanie kwalifikacji ogólnych i zawodowych.

Koncepcja k.u., szeroko popularyzowana przez UNESCO, podważa dawny pogląd o podziale życia ludzkiego na okres przygotowywania się do życia poprzez naukę szkolną, okres pracy i okres dojrzałego uczestnictwa w życiu społecznym; jednocześnie łączy ona ulegające przewartościowaniu, z uwagi na wytworzenie potrzeby kształcenia się przez całe życic, zadania kształcenia szkolnego (do uzyskania dyplomu) z zadaniami kształcenia poszkolncgo (podyplomowego). Z tych względów koncepcja ta zaczyna wywierać coraz większy wpływ na współczesny system szkolny, a zwłaszcza na cele, treść, metody i organizację pracy szkolnej. W kształceniu poszkolnym ważną rolę io»