102

Rys.11.11. Struktura ziarna stali niskowęglowej uzyskana za pomocy zwykłej repliki mówi tal owej, pow 16 000 x

Podstawowe i najistotniejsze badania wykonuje się na cienkich foliach, które bezpośrednio reprezentują strukturę wybranego miejsca analizowanego obiektu. Z uwagi na decydująca rolę kontrastu dyfrakcyjnego w powstawaniu obrazu mikroskopowego w obserwowanych obrazach często obserwuje się efekty związane ze zmianami grubości preparatu, jego nachylenia względem wiązki elektronów, wygięciami powierzchni folii, efektami Mory. Przykładem takich efektów mogą byó prążki klina widoczne na obrazie mikroskopowym tam, gdzie zmienia się grubość preparatu ( prążki jednakowej grubości ). Ich występowanie jest związane z oddziaływaniem wiązki ugiętej i przechodzącej prowadząc w efekcie do oscylacji zmian kontrastu. Także kontury (prążki) ekstenkcyjne jako obszary pasmowe o charakterystycznym zaciemnieniu powstają w miejscach wygięcia cienkiej folii, gdzie wiązka przechodząca spełnia dokładnie warunki Bragga i nie bierze udziału w tworzeniu obrazu. Te efekty obserwowane w obrazie są przykładem kontrastu nie związanego ze strukturą preparatu, lecz jego cechami geometrycznymi. Stukturę preparatu z widocznymi liniami ekstynkcji i prążkami jednakowej grubości przedstawiono na rys.11.12 i 11.13.

Badania procesów wydzieleniowych drobnych faz, struktury granic ziarn i subziarn, struktury dyslokacyjnej, bliźniaków,

jjtędów ułożenia są typowymi problemami, którymi zajmuje się nowoczesne metaloznawstwo, a możliwymi do szczegółowego analizowania za pomocą transmisyjnej mikroskopii elektronowej.

Rys.11.12. Struktura cienkiej folii z widocznymi prążkami jednakowej grubości

Badania cienkich folii umożliwiają na przykład obserwację dyslokacji dzięki temu, że w otoczeniu dyslokcji istnieje obszar zniekształconych płaszczyzn sieciowych. Dla przypadku takiego usytuowania    defektu    liniowego względem    wiązki

elektronów, że wektor Burgersa jest do niej prostopadły, istnieją najlepsze geometryczne czynniki powodujące zmianę warunków odbicia wiązki elektronów w tym obszarze, dzięki czemu w obserwowanym obrazie pojawi się cienka ciemna linia będąca odwzorowaniem przebiegu dyslokacji w krysztale - rys.11.14.

*ys.ll.l3. Stuktura cienkiej folii z widocznymi liniami ekstynkcji

197