128,129

128

Teorie literatury XX wieku

1914-191$: W Moskwie, / inicjatywy Romana Jakobsona, studenta pierwszego roku Insi) tutu Języków Wschodnich,! folklorysty Piotra Bogatyriewa powstaje Moskiew skic Koło Lingwistyczne.

1915:    Einstein przedstawia w Pruskiej Akademii Nauk ogólną teorię względności (|*»

twierdzoną w 1919 roku).

Malcwicz prezentuje pierwsze płótno suprcmatystycznc.

1916:    Rozprawka Wiktora B. Szkłowskiego O fonii i zaumnom jazykie (O poezji i ję

zyku pozarozumowym) zostaje opublikowana jako pierwszy tom wydawanego przez OPOJAZ w Piotrogrodzic zbioru Sborniki po tieorii poeticzeskogo jozyka Wychodzi też Zaumnaja Gniga, zbiór, w którym swoje pozarozumowc poematy drukuje pod pseudonimem Jakobson.

1917:    Drugi tom Sborników — Zwukowyjepowtory (O powtórzeniach dźwiękowych)

Osipa M. Brika.

Rewolucja lutowa i październikowy przewrót bolszewicki.

1918:    Powstanie Ludowego Komisariatu Oświaty (Narkompros), bolszewickiego ur/ę

du kontroli kultury, w którym pracować będą Brik, Jakobson, Majakowski.

Malcwicz maluje Biały kwadrat na białym tłe.

1919:    Isskustwo kakprijom (Sztuka jako chwyt) Wiktora B. Szkłowskiego oraz Kaksdie

/ano .Szineł’ Gogołja (Jak jest zrobiony.Płaszcz* Gogola) Borisa M. Eichcnbaunu ukazują się w nowym zbiorze Poetika. Sbomikipo tieoriipoeticzeskogo jazyka.

X Wystawa Państwowa, zatytułowana Twórczo# Bezprzedmiotowa i Supremałyzm - ostatnie wspólne wystąpienie rosyjskiej awangardy artystycznej. W Piotrogrodzic powstaje pierwsze muzeum sztuki nowoczesnej (Muzeum Kultury Artystycznej).

1910:    Majakowski w Moskiewskim Kole Lingwistycznym czyta swój poemat / ęo 000 000,

futurystyczną odpowiedź na symboliczny poemat Błoka Dwunastu. Gdy rok później pisarz podaruje książkę Leninowi, ten zapisze w swoich notatkach: .Nonsens, głupota, jeszcze raz głupota i pretensjonalność. Według mnie tylko jedna na dziesięć z takich rzeczy powinna być drukowana, i to nic więcej niż w 1500 egzemplarzy dla bibliotek i dziwaków. A Łunaczarskicgo należałoby wychłostać za ten jego futuryzm". Nawiasem mówiąc, Anatolij Łunaczarski. ówczesny ludowy komisarz oświaty, nic zgadzał się z formalistycznym rozdziałem szczerości i sztuki.

Jakobson wyjeżdża do Pragi jako tłumacz sowieckiej misji dyplomatycznej i nic wraca już do Rosji (jcdzic do Pragi, gdzie będzie żywo uczestniczył w pracach Koła Praskiego).

1931:    Lenin ogłusza Nową Politykę Ekonomiczną (NEP). Jakobson ogłasza w Pradze

napisaną w 1919 roku książkę Nowiejszaja russkajapoezija. Nabrosok pierwy: Pod-stupy k Chlebnikowu (Najnowsza poezja rosyjska. Szkic pierwszy: W stronę Chleb nikowa) pomyślaną pierwotnie jako wstęp do poezji zebranych Wiclimira Chleb nikowu. Recenzje z tej książki publikują Tomaszewski (pod pseudonimem), W» nokur (pod pseudonimem), Winogradów.

III, Formalizm rosyjski

129

■•1-1922

Atu:

: Stalin dochodzi do władzy.

Poszukiwany przez bolszewików Szkłowski (członek oskarżonej o zdradę Partii So-cjalistyczno-Rewolucyjnej) ucieka z Rosji i przez Finlandię przedostaje się do Berlina. W 1923 roku wychodzi tam jego powieść Podróż sentymentalna. Rok później, dzięki staraniom Gorkiego i Majakowskiego, wraca do Moskw)'. Tuż po przyjcź-dzic wydaje napisaną w Berlinie powieść epistolamą ZOO, albo Listy nic o miłości.

Tatlin (autor słynnej rzeźby konstruktywistyczncj Pomnik Ul Mifdzynarodówki) dokonuje awangardowej inscenizacji poematu Chlcbnikowa Zangezi.

Joycc wydaje w Paryżu Ulissesa, Eliot Zicmifjałową. Kruczonych ogłasza książkę Pozarozumowcy.

Umiera Chlcbnikow.

M»MS

1914:

1915:

: Kazimierz Malcwicz kieruje w Piotrogrodzie Państwowym Instytutem Kultury Artystycznej (GINCHUK), gdzie istniała osobna Sekcja Fonologii do Badań Języka Poetyckiego.

Problemu stiebotwornogo jazyka (Problemy języka poetyckiego) Jurija M.Tynia-nowa, książka wieńcząca formalne badania nad strukturą i semantyką poezji, radykalnie przeciwstawionej prozie.

Śmierć Lenina. Stalin wzmacnia władzę Politbiura.

W zbiorze O tieorii prozy Szkłowski zbiera swoje prace poświęcone powieści (między innymi Cervantcsa,Stcrnca);drugie wydanie ukaże się w 1929.

Wychodzi Teoria literatury Tomaszewskiego (polski przekład: 1935)

Ifa6:

1918:

I9>9:

19*9:

*9 jo:

Jakobson i Trubiccki zakładają w Pradze Praskie Koło Lingwistyczne.

Teoria .metody formalnej" Borisa M. Eichcnbauma ukazuje się w języku ukraińskim. Pierwodruk rosyjski rok później w tomie Litieratura. Tieorija. Kritika. Polemika, Leningrad 1927.

Paweł Miedwiediew z pozycji marksistowskich publikuje krytyczną wobec for-malistów książkę Formalnyj miefod w literaturowiedienii (Metoda formalna w literaturoznawstwie).

W Leningradzie ukazują się Arebaisty i nowatory, zbiór prac Jurija M. Tyniano-wa poświęconych koncepcji faktu literackiego i ewolucji literackiej.

Literaturafaktu: zbiór socjologizujących rozpraw drukowanych przez formalistów w czasopismach „Lcf'" i „Nowyj Lcf".

Szkłowski pod naciskiem politycznym publikuje w „Literatumoj Gazie tic" samo -oskarżycielki Pomnik naukowej pomyłki, w którym odwołuje swoje formalistycz-nc poglądy. Praktyczny koniec formalizmu w sowieckim literaturoznawstwie